Θα περάσει ο νέος εκλογικός νόμος...???

Ριζικές αλλαγές σε δήμους, νομαρχίες και Κοινοβούλιο θα φέρουν η εισαγωγή του αιρετού περιφερειάρχη και η εφαρμογή του «γερμανικού μοντέλου» στην εκλογή βουλευτών.

ΣΤΑΥΡΟΣ ή λίστα; Πολυεδρικές ή μονοεδρικές περιφέρειες;

Στα δύο... προαιώνια αυτά ερωτήματα τα οποία αφορούν το εκλογικό σύστημα των βουλευτικών εκλογών θα κληθεί να απαντήσει μέσα στους πρώτους μήνες της χρονιάς που μόλις ξεκίνησε το ελληνικό Κοινοβούλιο. Η κυβέρνηση, ακολουθώντας την προεκλογική της δέσμευση για θεσμικές αλλαγές οι οποίες «θα εμπεδώνουν τη διαφάνεια στον δημόσιο βίο», δηλώνει αποφασισμένη να προχωρήσει στην υιοθέτηση του λεγόμενου «γερμανικού μοντέλου», η εφαρμογή του οποίου θα αλλάξει άρδην το υφιστάμενο σκηνικό και θα δημιουργήσει νέα δεδομένα στην αναπαραγωγή του πολιτικού προσωπικού.

Πολύ περισσότερο που φιλοδοξία του Πρωθυπουργού κ. Γ. Παπανδρέου και του αρμόδιου υπουργού Εσωτερικών κ. Ι. Ραγκούση αποτελεί η προαγγελλόμενη τομή στον τρόπο εκλογής των βουλευτών να συνδυαστεί με μια ακόμη πιο τολμηρή διοικητική μεταρρύθμιση, η οποία θα οδηγήσει σε δραστική μείωση, σχεδόν κατά τα δύο τρίτα, των δήμων, σε ουσιαστική κατάργηση των σημερινών νομαρχιών και στην εισαγωγή του θεσμού του αιρετού περιφερειάρχη, ο οποίος θα είναι ο νέος ισχυρός πολιτικός πόλος σε περιφερειακό επίπεδο.

Στις προθέσεις τού κ. Ι. Ραγκούση- ο οποίος έσπευσε από τις πρώτες ημέρες της κυβερνητικής θητείας του να σχηματίσει επιστημονικές επιτροπές οι οποίες ήδη έχουν υποβάλει τις προτάσεις τους- είναι η (κατά την έκφραση τού υπουργού Εσωτερικών) «νέα αρχιτεκτονική» στη διοικητική διαίρεση της χώρας να θεσμοθετηθεί άμεσα, ούτως ώστε οι επικείμενες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του προσεχούς φθινοπώρου να γίνουν με τον νέο αυτοδιοικητικό «χάρτη».

Πέραν του νέου «χάρτη», στις τοπικές κάλπες προτείνεται να ισχύσει και διαφοροποιημένο εκλογικό σύστημα για την ανάδειξη δημάρχων και περιφερειαρχών, με την κατάργηση του 42% για την εκλογή από τον πρώτο γύρο των υποψηφίων οι οποίοι ηγούνται συνδυασμών και την επαναφορά του 50%, κάτι το οποίο θα προσδώσει «μετωπικά» χαρακτηριστικά στην εκλογική αναμέτρηση, η οποία ούτως ή άλλως θα αποτελέσει το πρώτο «crash test» της κυβέρνησης του ΠαΣοΚ με την υπό την ηγεσία τού κ. Αντ. Σαμαρά αξιωματική αντιπολίτευση.

▅ Συναίνεση για «Καποδίστρια 2»

Παρότι οι αλλαγές στη διοικητική διαίρεση της χώρας φαίνεται να είναι πιο ανατρεπτικές, σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο διαμορφώνεται πλαίσιο ευρύτερης συναίνεσης, σε αντίθεση με το κλίμα οξύτητας το οποίο επικράτησε το 1997, όταν ψηφίστηκε το σχέδιο «Καποδίστριας» με το οποίο έγιναν τα πρώτα βήματα για τη συνένωση των δήμων. Η δωδεκαετής εμπειρία έπεισε ακόμη και φανατικούς αρνητές εκείνου του σχεδίου για την ανάγκη μιας ακόμη μεγαλύτερης και πιο αποφασιστικής αναδιάρθρωσης του διοικητικού χάρτη, με περιορισμό των μονάδων πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης και δημιουργία ισχυρών περιφερειών, οι οποίες, όπως λέγεται χαρακτηριστικά, θα είναι «μικρές τοπικές κυβερνήσεις». Προς την κατεύθυνση αυτή επιχείρησε άλλωστε να κινηθεί και η κυβέρνηση της ΝΔ, πλην όμως η έλλειψη αποφασιστικότητας που κατάτρυχε τα στελέχη της εμπόδισε την προώθηση του σχεδίου «Καποδίστριας 2», το οποίο έμεινε στα συρτάρια του υπουργείου Εσωτερικών.

Από εκεί το «ανέσυρε» ο κ. Ραγκούσης, ο οποίος εμφανίζεται έτοιμος να προχωρήσει άμεσα και αποφασιστικά σε μια μεταρρύθμιση που μοιάζει πλέον «ώριμη», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι θιγόμενοι από τις αλλαγές απερχόμενοι δήμαρχοι, νομάρχες και λοιποί... «(τοπ)-άρχες» θα αποδεχτούν αμαχητί την κατάργησή τους. Για αυτό και στο υπουργείο Εσωτερικών καθυστερούν να δημοσιοποιήσουν τα όρια των νέων αυτοδιοικητικών μονάδων, ώστε να αποφύγουν πρόωρα τοπικά «αντάρτικα», τα οποία πιθανόν να υπονομεύσουν το όλο εγχείρημα.

Λιγότερο ευοίωνες σε ό,τι αφορά την ευρύτερη πολιτική συναίνεση προδιαγράφονται οι προοπτικές για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, καθώς, όπως διαπιστώθηκε στην προ δεκαπενθημέρου σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν συμφωνούν με την υιοθέτηση του «γερμανικού μοντέλου». Σε αντίθεση με τον πρώην πρωθυπουργό κ. Κ. Καραμανλή ο οποίος και στη διάρκεια της τελευταίας προεκλογικής περιόδου είχε εκφραστεί θετικά, ο νέος πρόεδρος τής ΝΔ κ. Αντ. Σαμαράς εμφανίζεται απολύτως αρνητικός προς το σχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση, υποστηρίζοντας ότι «η εφαρμογή του στην Ελλάδα θα οδηγούσε σε απόλυτα αρχηγικά μοντέλα και σε ακόμη πιο συγκεντρωτική δομή των κομμάτων» . Αλλά και στην ελάσσονα αντιπολίτευση εκφράζεται αντίθεση στην κατάτμηση της ελληνικής επικράτειας σε μονοεδρικές περιφέρειες, στις οποίες η μάχη θα έχει «δικομματικό χαρακτήρα», αφού μόνον υποψήφιοι των κομμάτων εξουσίας θα έχουν ελπίδες εκλογής.

Η κυβερνητική διαβεβαίωση ότι το νέο σύστημα θα συνοδευτεί με επαναφορά της αναλογικότητας του «νόμου Σκανδαλίδη», που εξασφάλιζε αντιστοιχία ψήφων και εδρών σε ποσοστό 87%, δεν πείθει τους «μικρούς», καθώς όλοι οι βουλευτές τους θα προέρχονται από τις ευρείες περιφέρειες.

Τις ενστάσεις της αντιπολίτευσης, μείζονος και ελάσσονος, συμμερίζονται και κυβερνητικοί βουλευτές, οι οποίοι αποφεύγουν τη δημόσια αντιπαράθεση, αλλά σε κατ΄ ιδίαν συνομιλίες τους αμφισβητούν ότι το προωθούμενο σύστημα θα αποδειχθεί στην πράξη «αποτελεσματικό φάρμακο» για το «μαύρο πολιτικό χρήμα», το οποίο προβάλλεται σαν κύριος δικαιολογητικός παράγων των επιχειρούμενων αλλαγών.

Ακόμη πάντως κι αν οι αντίθετες φωνές στο εσωτερικό της κυβερνητικής παράταξης μείνουν στο περιθώριο, χωρίς τη συναίνεση της ΝΔ η αλλαγή του εκλογικού νόμου δεν θα εφαρμοστεί στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, στις οποίες θα ισχύσει ο «νόμος Παυλόπουλου», ο οποίος αυξάνει σε 50 έδρες το «μπόνους» υπέρ του πρώτου κόμματος, το οποίο θα εξασφαλίζει αυτοδυναμία με ποσοστό 39,5%. Και, με βάση τη συνταγματική επιταγή για άμεση εφαρμογή του νέου συστήματος μόνον εφόσον ψηφιστεί από 200 βουλευτές, η ισχύς του θα μετατεθεί για τις μεθεπόμενες εκλογές.

▅ Οι αρχές του νέου συστήματος

Σύμφωνα με τις προτάσεις τις οποίες έχει στο συρτάρι του ο κ. Ραγκούσης, οι βασικές αρχές του νέου εκλογικού συστήματος είναι:

* Η ελληνική επικράτεια θα χωριστεί σε 180 μονοεδρικές περιφέρειες, οι οποίες θα εκτείνονται στα όρια των σημερινών νομών, και βουλευτής σε καθεμιά εξ αυτών θα εκλέγεται ο υποψήφιος του κόμματος που θα έχει τη σχετική πλειοψηφία.

* Οι υπόλοιποι 120 βουλευτές θα εκλέγονται σε ευρείες, πολυεδρικές περιφέρειες, οι οποίες θα ταυτίζονται με τις (11 ως 15) νέες διοικητικές περιφέρειες, των οποίων ο καθορισμός θα αποφασιστεί στο πλαίσιο της νέας διοικητικής διαίρεσης.

* Ο συνολικός αριθμός των εδρών κάθε κόμματος θα εξαρτάται, όπως και στον ισχύοντα νόμο, από το πανελλαδικό ποσοστό του, ενώ το πρώτο κόμμα θα πριμοδοτείται με «μπόνους» 40 εδρών, σύμφωνα με το οποίο ο «πήχης» της αυτοδυναμίας τοποθετείται στο ποσοστό περί του 40,50%.

* Η επικρατέστερη εκδοχή θέλει κατάργηση του σταυρού προτίμησης, καθώς στις μονοεδρικές περιφέρειες προβλέπεται κάθε κόμμα να προτείνει έναν τακτικό και έναν αναπληρωματικό υποψήφιο, ενώ στις ευρείες πολυεδρικές περιφέρειες οι υποψήφιοι θα εκλέγονται από λίστα. Είναι πάντως πιθανόν να επιτραπεί η διπλή υποψηφιότητα, δηλαδή κάποιος ο οποίος δεν θα εκλέγεται στη μονοεδρική στην οποία εκτίθεται να μπορεί να εκλέγεται από τη λίστα της ευρείας περιφέρειας, ώστε να έχει «κίνητρο» προκειμένου να αγωνίζεται για την αύξηση της δύναμης της παράταξής του στη μονοεδρική.

* Σε εκκρεμότητα παραμένει τέλος το «πλαφόν» του 3% για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή, το οποίο ισχύει από το 1993, και στην εισήγηση της Επιστημονικής Επιτροπής προτείνεται είτε να καταργηθεί, ώστε να μπορεί να εκλέγεται ένας ανεξάρτητος υποψήφιος που πλειοψηφεί σε μονοεδρική, ή εναλλακτικά, που είναι και το επικρατέστερο σενάριο, να μειωθεί στο 2% για να αυξηθεί η αναλογικότητα, χωρίς να διακινδυνευτεί η πολυδιάσπαση με την υποβολή πολλών υποψηφιοτήτων.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΖΙΟΒΑΡΑΣ / ΤΟ ΒΗΜΑ