καθώς και κάποιες ανακρίβειες που παρατηρούνται στον δημόσιο διάλογο, καθιστούν αναγκαία μια στοιχειώδη ανάλυση του ποιες είναι οι κυριότερες Θαλάσσιες Ζώνες και ποια είναι η έννοια καθεμιάς τους.
Βασικές προς τούτο είναι ιδίως οι διατάξεις του Δικαίου της Θάλασσας του ΟΗΕ, όπως κωδικοποιήθηκαν με την Συνθήκη του MontegoBay του 1982.
1. Αιγιαλίτιδα Ζώνη (ή Χωρικά Ύδατα ή Χωρική Θάλασσα)
Είναι η Ζώνη που εκτείνεται πέρα από την ξηρά και τα εσωτερικά ύδατα του κάθε Κράτους. Το εύρος της φθάνει ως τα 12 ν.μ. (κάθε 1 ν.μ. =– 1852 μέτρα) εφόσον η θαλάσσια γειτονία με ένα παρακείμενο ή αντικείμενο Κράτος είναι επαρκής, δηλαδή αν η απόσταση είναι μεγαλύτερη από τα 24 ν.μ. Αν η απόσταση είναι μικρότερη, η Αιγιαλίτιδα Ζώνη οριοθετείται είτε με συμφωνία μεταξύ των μερών είτε με προσφυγή στην Διεθνή Δικαιοσύνη.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, καθοριστική σημασία για την οριοθέτηση έχει η λεγόμενη «μέση γραμμή», της οποίας κάθε σημείο ισαπέχει από τα πλησιέστερα σημεία των «γραμμών βάσης», από την οποία αρχίζει να μετριέται η Αιγιαλίτιδα Ζώνη κάθε Κράτους.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στην έννοια των νησιών, για τον καθορισμό της Αιγιαλίτιδας Ζώνης, περιέχονται, αδιακρίτως, νησίδες, βραχονησίδες και βράχοι. Η Αιγιαλίτιδα Ζώνη έχει τεράστια νομική και πολιτική σημασία, γιατί εντός αυτής το Κράτος ασκεί «πλήρη Κυριαρχία» -και όχι απλώς «κυριαρχικά δικαιώματα», όπως π.χ. με την Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας και την ΑΟΖ -πράγμα που σημαίνει ότι η οριοθέτησή της είναι ένα είδος «φυσικού δικαιώματος» του Κράτους. Γι’ αυτό, όπου τούτο είναι νομικώς και τεχνικώς δυνατό, ιδίως δε όταν η απόσταση μεταξύ των Κρατών είναι μεγαλύτερη των 24ν.μ. η οριοθέτησή της μπορεί να γίνει μονομερώς. Η ως άνω «πλήρης Κυριαρχία» αφορά, επιπλέον, τον αντίστοιχο εναέριο χώρο, τον βυθό και το υπέδαφός του. Μόνος περιορισμός, κατά το Διεθνές Δίκαιο, για την πλήρη κυριαρχία εντός της Αιγιαλίτιδας Ζώνης είναι η «αβλαβής διέλευση» πλοίων με ξένη σημαία. Από όλα αυτά προκύπτει ότι η Αιγιαλίτιδα Ζώνη έχει, όπως τονίστηκε, τεράστια σημασία γιατί δεν αφορά μόνο οικονομικές δραστηριότητες του Κράτους αλλά και την άμυνά του καθώς και την ασφάλειά του. Συναφείς, αν και εννοιολογικώς διακριτές, με την Αιγιαλίτιδα Ζώνη είναι οι εξής ειδικότερες Ζώνες:
i. Εσωτερικά ύδατα
Είναι η Ζώνη μεταξύ της ακτής κάθε Κράτους και των σημείων, από τα οποία αρχίζει η μέτρηση της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. Δηλαδή η Ζώνη «εντεύθεν» των ευθειών γραμμών βάσης για τον προσδιορισμό, όπως εξηγήθηκε, της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. Περιλαμβάνει κόλπους, όρμους κλπ και η Κυριαρχία είναι και εδώ «πλήρης» με μόνη εξαίρεση, κατά το Διεθνές Δίκαιο, την προσόρμιση και τον ελλιμενισμό πλοίων με ξένη σημαία.
ii. Συνορεύουσα Ζώνη
Πρόκειται για την Ζώνη που εκτείνεται μετά την Αιγιαλίτιδα Ζώνη κάθε Κράτους, και φθάνει ως τα 24 ν.μ., ήτοι ως 12 ν.μ. μετά την Αιγιαλίτιδα Ζώνη. Αντίθετα προς την Αιγιαλίτιδα Ζώνη πρέπει να κηρυχθεί, εντός δε αυτής δεν ασκείται «πλήρης Κυριαρχία». Λίγα Κράτη διεθνώς έχουν προβεί σε κήρυξη συνορεύουσας ζώνης, διότι η σημασία της δεν είναι τόσο μεγάλη για την Κυριαρχία τους, αφού εντός αυτής απλώς ασκούν, κατά το Διεθνές Δίκαιο, ορισμένα «κυριαρχικά δικαιώματα», ιδίως για την πρόληψη και καταστολή παραβάσεων τελωνειακής, φορολογικής, υγειονομικής και μεταναστευτικής νομοθεσίας.
2. Υφαλοκρηπίδα
Πρόκειται για Ζώνη που αποτελείται από το έδαφος και το υπέδαφος των θαλάσσιων περιοχών κάθε Κράτους, οι οποίες εκτείνονται πέρα από την Αιγιαλίτιδα Ζώνη του, μέσα από την φυσική προέκταση του εδάφους ως το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας ή σε όριο 200 ν.μ. Όταν όμως το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας είναι γεωγραφικώς μεγαλύτερο, τότε η Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας μπορεί να είναι μεγαλύτερη της ΑΟΖ. Επειδή η Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας δεν είναι Ζώνη άσκησης «πλήρους Κυριαρχίας», απαιτείται προηγούμενη κήρυξη και οριοθέτησή της.
Όπως είναι αυτονόητο, όταν η απόσταση μεταξύ συνορευόντων Κρατών -παρακείμενων ή αντικείμενων- δεν υπερβαίνει το διπλάσιο, είναι δηλαδή μικρότερη των 400 ν.μ. η οριοθέτηση αυτή μπορεί να γίνει ή με συμφωνία των Κρατών ή με προσφυγή στην Διεθνή Δικαιοσύνη. Υφαλοκρηπίδα έχουν και νησιά, νησίδες ή βραχονησίδες, εφόσον μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή και αυτοτελή οικονομική δραστηριότητα. Επί της Ζώνης της Υφαλοκρηπίδας το Κράτος δεν ασκεί, όπως διευκρινίσθηκε, «πλήρη Κυριαρχία» αλλά «κυριαρχικά δικαιώματα», τα οποία κατά το Διεθνές Δίκαιο αφορούν κυρίως εξερεύνηση για φυσικούς και άλλους μη ζωντανούς πόρους καθώς και την κάθε είδους εκμετάλλευσή τους.
3. Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ)
Την ΑΟΖ κάθε Κράτους -ο όρος καθιερώθηκε με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ- αποτελούν ο θαλάσσιος βυθός και το υπέδαφός του. Η ΑΟΖ αρχίζει από εκεί που τελειώνει η Αιγιαλίτιδα Ζώνη φτάνοντας, κατ’ ανώτατο όριο, τα 200 ν.μ. Γι’ αυτό, όπως διευκρινίσθηκε, ΑΟΖ και Αιγιαλίτιδα Ζώνη δεν ταυτίζονται κατ’ ανάγκη, από πλευράς έκτασης, αφού η Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας μπορεί, υπό γεωλογικές προϋποθέσεις, να είναι μεγαλύτερη της ΑΟΖ. Και για την ΑΟΖ, όπου το Κράτος δεν ασκεί «πλήρη Κυριαρχία» όπως και στην Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας, απαιτείται κήρυξη, περίπου με τους όρους - οπωσδήποτε με πολλές διαφορετικές προϋποθέσεις κατά το Διεθνές Δίκαιο- που ισχύουν για τη Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας. Δηλαδή είτε με συμφωνία μεταξύ των Κρατών -παρακείμενων ή αντικείμενων- είτε με προσφυγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη.
Όπως εκτέθηκε, το Κράτος στην ΑΟΖ ασκεί όχι «πλήρη Κυριαρχία» αλλά συγκεκριμένα, κατά το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ, «κυριαρχικά δικαιώματα». Τα δικαιώματα αυτά αφορούν, σε γενικές γραμμές, την έρευνα και την εκμετάλλευση των κάθε είδους φυσικών πόρων, ζωντανών και μη, ενώ η Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας, κατά τα προλεχθένα, αφορά μόνο μη ζωντανούς πόρους. Το νομικό καθεστώς της ΑΟΖ προβλέπει, ρητώς, και τη δυνατότητα κατασκευής πάνω της τεχνητών νησιών, εξεδρών και συναφών εγκαταστάσεων, πράγμα το οποίο δεν προβλέπεται για την Ζώνη της Υφαλοκρηπίδας. ΑΟΖ, κατά το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ, έχουν και όλα τα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, εφόσον μπορούν να συντηρήσουν ζωή ή αυτοτελή οικονομική δραστηριότητα.
Ο Αλέξανδρος Νομικός, είναι Διεθνολόγος
https://www.ieidiseis.gr/politiki/78391/thalassies-zones-synoptiki-analysi-ton-ennoion-tous
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου