Μπορεί η σαρωτική νίκη του Ζοχράν Μαμντάνι στις εκλογές για την δημαρχία της Νέας Υόρκης να έχει προκαλέσει «σεισμικές δονήσεις» στο πολιτικό σκηνικό στις ΗΠΑ και «πονοκέφαλο» στον Ντόναλντ Τραμπ, όμως είναι δεδομένο πως τα «απόνερα» της επικράτησής του καλό θα ήταν να απασχολήσουν τις αριστερές κι ευρύτερα προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα.
Κι αυτό γιατί από τις προτάσεις του αριστερού ριζοσπάστη πολιτικού για την αντιμετώπιση των προβλημάτων μιας μεγαλούπολης εκατομμυρίων κατοίκων των ΗΠΑ, φαίνεται να «ακουμπούν» και σε αρκετές χώρες στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, οι πολίτες των οποίων επίσης μαστίζονται από την στεγαστική κρίση, την ακρίβεια αλλά και την έλλειψη πρόνοιας για οικογένειες.
Δεν είναι τυχαίο πως οι αντίπαλοί του αλλά και αρκετοί επικριτές του (και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού) έσπευσαν να χαρακτηρίσουν τις υποσχέσεις του, όπως η δωρεάν συγκοινωνία, η καθολική φροντίδα των παιδιών και το πάγωμα των ενοικίων, ως ανέφικτες, μη ρεαλιστικές και υπερβολικά δαπανηρές.
Ζοχράν Μαμντάνι: «Φυσιολογικός»
Στον αντίποδα, σύμφωνα με τον Guardian, υπάρχει και μια μερίδα αναλυτών στην Ευρώπη, οι οποίοι έχουν εντελώς διαφορετική άποψη.
«Υποσχέθηκε πράγματα που οι Ευρωπαίοι θεωρούν δεδομένα, αλλά οι Αμερικανοί θεωρούν αδύνατα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ολλανδός περιβαλλοντολόγος και πρώην σύμβουλος της κυβέρνησης Αλεξάντερ Βερμπέεκ μετά τις εκλογές της Τρίτης. Ο Βερμπέεκ υποστήριξε αυτή την άποψη με αφορμή ένα σχόλιο που άκουσε τυχαία σε ένα καφέ του Όσλο, στο οποίο ο Μαμντάνι περιγραφόταν ως ένας Αμερικανός πολιτικός που «επιτέλους» ακουγόταν φυσιολογικός.
«Φυσιολογικός. Αυτή είναι η λέξη», έγραψε ο Βερμπέεκ στο ενημερωτικό δελτίο του, The Planet, επισημαίνοντας: «Εδώ, η φροντίδα του ενός για τον άλλον μέσω δημόσιων προγραμμάτων δεν είναι ριζοσπαστικός σοσιαλισμός. Είναι Τρίτη».
Αυτή η άποψη κατέδειξε τις μεγάλες διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι υποσχέσεις του Μαμντάνι αντιμετωπίζονται από αρκετούς στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. «Οι Ευρωπαίοι αναγνωρίζουν το όραμά του για δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες και καθολική φροντίδα των παιδιών. Περιμένουμε από τις κυβερνήσεις μας να κάνουν αυτού του είδους τις υπηρεσίες προσβάσιμες σε όλους μας», δήλωσε ο Βερμπέεκ και πρόσθεσε: «Πληρώνουμε υψηλότερους φόρους και σε αντάλλαγμα έχουμε πολιτισμένες κοινωνίες. Η συζήτηση εδώ δεν είναι αν πρέπει να έχουμε αυτά τα προγράμματα, αλλά πώς να τα βελτιώσουμε».
Το ενδιαφέρον αφορά τα απτά παραδείγματα εφαρμογής κάποιων εκ των προτάσεων του Μαμντάνι, τα οποία έρχονται να αποδείξουν -τόσο στην ΗΠΑ όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο- μόνο ανεφάρμοστες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν.
Το Ταλίν και οι δημόσιες συγκοινωνίες
Πάνω από μια δεκαετία νωρίτερα, το Ταλίν, η πρωτεύουσα της Εσθονίας, έγινε η μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο που εισήγαγε δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες.
Χρηματοδοτούμενο από τον φόρο κατοίκων της πόλης, το πρόγραμμα αντιμετώπισε έντονη αντίδραση πριν από την εφαρμογή του, με ορισμένους να το περιγράφουν ως πολιτικό τέχνασμα που η πόλη δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά.
Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών είχε αυξηθεί κατά 14% και ότι η κινητικότητα των κατοίκων με χαμηλό εισόδημα είχε βελτιωθεί.
Από τότε, παρόμοια προγράμματα έχουν εμφανιστεί σε ολόκληρη την ήπειρο, για παράδειγμα στο Μονπελιέ και τη Δουνκέρκη της Γαλλίας, και έχουν επεκταθεί σε άλλες χώρες, όπως το Λουξεμβούργο και η Μάλτα.
Η Κωνσταντινούπολη και τα δημοτικά παντοπωλεία
Όταν ο Μαμντάνι υποσχέθηκε να ανοίξει ένα δημοτικό παντοπωλείο σε κάθε ένα από τα πέντε διαμερίσματα της Νέας Υόρκης, με σκοπό την επέκταση του προγράμματος σε περίπτωση επιτυχίας του πιλοτικού, αυτό θύμισε στην Ασλί Αϊντάνταμπας, ερευνήτρια εξωτερικής πολιτικής στο Brookings Institution, το δημοτικό παντοπωλείο που είχε επισκεφτεί στην Κωνσταντινούπολη το 2014.
Τότε, όπως ανέφερε η ίδια, είχε εκπλαγεί βλέποντας τα γεμάτα ράφια, φορτωμένα με προϊόντα που κυμαίνονταν από ψωμί και φακές έως βασικές οικιακές συσκευές, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονταν από μικρούς, άγνωστους κατασκευαστές.
Η πρόσβαση σε αυτά τα καταστήματα περιοριζόταν σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, με τις οικογένειες να λαμβάνουν μια προφορτισμένη μηνιαία κάρτα πιστότητας για χρήση σε αυτά τα καταστήματα, είπε. «Αυτά τα καταστήματα τροφίμων που λειτουργούσαν από τον δήμο στην Κωνσταντινούπολη ήταν επιτυχημένα και αναπαράχθηκαν από άλλες πόλεις» επεσήμανε.
Πάνω από μια δεκαετία μετά, η εμπειρία την έπεισε για τη βιωσιμότητα
της υπόσχεσης του Μαμντάνι. «Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι η ελίτ της
Νέας Υόρκης και οι Ρεπουμπλικανοί ήθελαν να παρουσιάσουν αυτές τις
προτάσεις ως κάτι εξωπραγματικό», ανέφερε και συνέχισε: «Πράγματα όπως
τα μη κερδοσκοπικά καταστήματα ή τα δωρεάν λεωφορεία δεν είναι
εξωφρενικές ιδέες, ούτε είναι σοσιαλιστικές. Έχουν δοκιμαστεί σε διάφορα
μέρη του κόσμου».
Για τους Νεοϋορκέζους, προηγούμενα παραδείγματα καταστημάτων τροφίμων
που λειτουργούν από τον δήμο μπορούν να βρεθούν και πιο κοντά στο σπίτι
τους. Το Σικάγο εξετάζει παρόμοια σχέδια, ενώ η Ατλάντα και το Σεντ Πολ
του Κάνσας έχουν ξεκινήσει τις δικές τους προσπάθειες για καταστήματα
τροφίμων που λειτουργούν από τον δήμο.
- Διαβάστε: Ανάλυση / Κάντο όπως ο Μαμντάνι
Τα παραδείγματα εφαρμογής της δωρεάν παιδικής φροντίδας σε ΗΠΑ και Ευρώπη
Η εκστρατεία του Μαμντάνι υποσχέθηκε επίσης να καταστήσει δωρεάν τη φροντίδα των παιδιών για όλα τα παιδιά της πόλης, ηλικίας από έξι εβδομάδων έως πέντε ετών. Λίγες μέρες πριν τις εκλογές, η πολιτεία του Νέου Μεξικού έδωσε στην πόλη ένα παράδειγμα που θέτει προηγούμενο, καθώς έγινε η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ που προσφέρει δωρεάν παιδική φροντίδα σε όλους τους κατοίκους της, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την οικονομία της και να αυξήσει τα επίπεδα εκπαίδευσης και ευημερίας των παιδιών.
Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η κυβέρνηση της Πορτογαλίας άρχισε να εισάγει τη δωρεάν παιδική φροντίδα το 2022, ξεκινώντας με παιδιά ηλικίας ενός έτους και κάτω, με την υπόσχεση να επεκτείνει σταδιακά το πρόγραμμα σε παιδιά έως τριών ετών. Αν και το πρόγραμμα είναι ανοιχτό σε όλους, οι θέσεις είναι περιορισμένες και μπορεί να είναι δύσκολο να αποκτήσει κανείς πρόσβαση, με προτεραιότητα να δίνεται σε οικογένειες χαμηλού εισοδήματος και μονογονεϊκές οικογένειες.
Στο Βερολίνο, η φροντίδα των παιδιών είναι δωρεάν από τον πρώτο τους χρόνο ζωής μέχρι την έναρξη της σχολικής φοίτησης από το 2018, αν και τα κέντρα επιτρέπεται να επιβάλλουν επιπλέον χρεώσεις για παροχές όπως γεύματα και εξωσχολικές δραστηριότητες. Στις σκανδιναβικές χώρες, η δωρεάν φροντίδα των παιδιών δεν είναι καθολική, αλλά επιδοτείται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος για τις περισσότερες οικογένειες.
Η πλατφόρμα του Μαμντάνι περιελάμβανε επίσης την υπόσχεση να παρέχει στους νέους γονείς ένα «δωρεάν καλάθι» για μωρά που περιλαμβάνει είδη όπως πάνες, μωρομάντηλα, επιθέματα θηλασμού, σεντόνια και βιβλία. Στη Φινλανδία, το καλάθι για μωρά αποτελεί καθολική παροχή επίδομα από το 1949 και έκτοτε έχει εφαρμοστεί από σχεδόν 100 προγράμματα σε 60 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Η έντονη αντίθεση στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι πολιτικές του Μαμντάνι στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό έχει πιθανώς να κάνει με την ελάχιστη ύπαρξη κράτους πρόνοιας στις ΗΠΑ, όπως σημείωσε αυτή την εβδομάδα η συγγραφέας Μαίρη Χόλαντ. «Για όσους ζουν σε μια χώρα της Δυτικής Ευρώπης, οι ιδέες του αυτοαποκαλούμενου δημοκρατικού σοσιαλιστή ακούγονται πιθανώς απολύτως λογικές», έγραψε η ίδια στο Monocle, επισημαίνοντας παράλληλα: «Αλλά για πολλούς Αμερικανούς, είναι υπερβολικά φιλόδοξες, ακόμη και ριζοσπαστικές».
Τι δείχνουν οι απόπειρες εφαρμογής του παγώματος ενοικίων
Ίσως η πιο ευρέως επικριθείσα ιδέα του Μαμντάνι είναι η δέσμευσή του να σταθεροποιήσει τα ενοίκια για σχεδόν 1 εκατομμύριο ενοικιαστές. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Κλίντον, Λάρι Σάμμερς, ήταν μεταξύ εκείνων που καταδίκασαν την ιδέα, γράφοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι ο έλεγχος των ενοικίων ήταν ο «δεύτερος καλύτερος τρόπος για να καταστρέψεις μια πόλη, μετά τους βομβαρδισμούς».
Επ’ αυτού, ο Guardian υπενθυμίζει ότι το 2020 το Βερολίνο ψήφισε νόμο που οδήγησε σε πενταετή πάγωμα των ενοικίων, στα επίπεδα του Ιουνίου 2019, για το 90% των διαμερισμάτων της πόλης. Αν και ο νόμος πρόσφερε ανακούφιση σε περίπου 1,5 εκατομμύριο νοικοκυριά που είχαν δει τα ενοίκια να αυξάνονται κατά ένα τρίτο περίπου τα έξι προηγούμενα χρόνια, κρίθηκε αντισυνταγματικός το 2021, αφού το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας τάχθηκε υπέρ των ιδιοκτητών και των εκπροσώπων των επενδυτών σε ακίνητα, οι οποίοι υποστήριζαν ότι ήταν ακατάλληλο και παράνομο να παρεμβαίνει το κράτος στην ιδιωτική αγορά.
Ωστόσο, μια μελέτη του 2022 ανέδειξε μια ενδιαφέρουσα επίπτωση του βραχύβιου μέτρου, καθώς διαπίστωσε ότι, ενώ ίσχυε ο έλεγχος των ενοικίων, οι κάτοικοι φαινόταν να είναι πιο δεκτικοί σε νέες οικιστικές αναπτύξεις στην περιοχή τους. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι, εάν ο Μαμντάνι καταφέρει να εφαρμόσει το πάγωμα των ενοικίων όπως έχει υποσχεθεί, αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στην προετοιμασία του εδάφους για την εκπλήρωση της υπόσχεσής του μέσω του τριπλασιασμού της παραγωγής προσιτών κατοικιών στην πόλη.
Θα πρέπει να επισημανθεί πως ίσως το ισχυρότερο προηγούμενο για το πάγωμα των ενοικίων προέρχεται από την πρόσφατη ιστορία της ίδιας της Νέας Υόρκης. Τα τελευταία 10 χρόνια, κατά τη διάρκεια της θητείας του Μπιλ ντε Μπλάζιο ως δημάρχου, τα μέλη της επιτροπής κατευθυντήριων γραμμών για τα ενοίκια της πόλης ψήφισαν τέσσερις φορές το πάγωμα των ενοικίων, όπως σημείωσε πρόσφατα στην εφημερίδα Guardian η Λία Γκούντριτζ, πρώην μέλος της επιτροπής. «Γι’ αυτό οι κριτικές για το πάγωμα των ενοικίων του Μαμντάνι μου φαίνονται αβάσιμες – παρουσιάζεται ως κάτι που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα, αλλά υπάρχει ήδη ένα προηγούμενο, που υποστηρίζεται από κυβερνητικές εκθέσεις και στοιχεία» διευκρίνισε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου