Η πολιτική επιστήμων Didi Kuo, στο βιβλίο της The Great Retreat: How the Decline of Political Parties Is Undermining American Democracy (Η μεγάλη υποχώρηση: Πώς η παρακμή των πολιτικών κομμάτων υπονομεύει την αμερικανική δημοκρατία) εστιάζει στη βαθιά κρίση που ταλανίζει τα πολιτικά κόμματα και τις συνέπειες που αυτή έχει στις δημοκρατίες της Δύσης.
Η ανάλυση της βασίζεται σε μελέτη των εξελίξεων σε όλο τον κόσμο. Αξίζει για αυτό να διαβαστεί, ενόψει των συνεδρίων του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Αριστεράς.
Η συγγραφέας μετατοπίζει την προσοχή από το διαδεδομένο σλόγκαν της «υπερβολικής κομματικοποίησης» και επισημαίνει ότι ο πραγματικός κίνδυνος βρίσκεται στην αποδυνάμωση των ίδιων των κομμάτων – μια διαδικασία που απογυμνώνει τη δημοκρατία από βασικούς της πυλώνες.
Η Kuo υπογραμμίζει ότι τα ισχυρά, συνεκτικά κόμματα με εσωτερική οργάνωση και στενές σχέσεις με τις τοπικές κοινότητες λειτουργούν ως αναγκαίοι μεσολαβητές ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος.
Χωρίς αυτά, οι πολίτες απομακρύνονται από το πολιτικό γίγνεσθαι, ενώ αυταρχικοί ηγέτες γεμίζουν το κενό αξιοποιώντας κοινωνικές και οικονομικές ανησυχίες. Πράγματι, η κρίση αντιπροσώπευσης και η άνοδος του λαϊκισμού συνδέονται άμεσα με τη διάλυση των παραδοσιακών κομματικών σχηματισμών.
Η ιστορική εξέλιξη των κομμάτων
Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, τα μαζικά πολιτικά κόμματα οικοδομήθηκαν πάνω σε δίκτυα αστικών, ταξικών και θρησκευτικών δομών και ενσωματώθηκαν στον κοινωνικό ιστό.
Οι πολίτες δεν συναντούσαν το κόμμα μόνο στην κάλπη, αλλά στην καθημερινή ζωή – από τη δουλειά έως τις εκδηλώσεις της κοινότητας. Αυτό εξασφάλιζε πληροφόρηση για τα δημόσια αγαθά, συνοχή στη λήψη αποφάσεων και ουσιαστική συλλογική συμμετοχή .
Κομβικές περιπτώσεις ήταν τα εργατικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Αριστεράς, τα οποία οδήγησαν σε ριζική μεταρρύθμιση του καπιταλισμού. Μέσω αυτών, θεσμοθετήθηκαν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, επεκτάθηκε η κοινωνική ασφάλιση και προωθήθηκε η αναδιανομή .
Η σχέση με τους εργαζόμενους ήταν αμφίδρομη και παραγωγική, προωθώντας κοινωνική ασφάλεια και πολιτική σταθερότητα στους εργάτες που πάλευαν στα βιομηχανικά κέντρα και τις αναπτυσσόμενες πόλεις εκείνης της εποχής .
Ο μετασχηματισμός και η αποδυνάμωση
Στα τέλη του 20ού αιώνα, τα κόμματα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη υπέστησαν μια κρίσιμη μεταμόρφωση. Από πιο στενά συνδεδεμένες με τη βάση οργανώσεις, εξελίχθηκαν σε επαγγελματοποιημένους μηχανισμούς που καθοδηγούνται από ελίτ. Αποσυνδέθηκαν από την καθημερινότητα των πολιτών.
Οργανωτικές δραστηριότητες, όπως η κινητοποίηση ψηφοφόρων, μεταφέρθηκαν σε εξωτερικούς συμβούλους ή εργολάβους. Το αποτέλεσμα ήταν κόμματα – «αστερισμοί» ομάδων γύρω από ένα-μία αρχηγό, όπου προέχουν τα μέσα ενημέρωσης, η αναγνωρισιμότητα και οι εκλογικές τακτικές βραχείας πνοής .
Σημαντικοί ειδικοί του χώρου, όπως η ίδια η Kuo, εντοπίζουν σημαντική ευθύνη και στα κεντροαριστερά κόμματα. Με τη δεκαετία του 1980, ο νεοφιλελευθερισμός οδήγησε σε απορρύθμιση, ιδιωτικοποιήσεις και περιορισμό των κοινωνικών δαπανών – πολιτικές που υιοθετήθηκαν ακόμα κι από αυτούς που παραδοσιακά όφειλαν να υπερασπίζονται τα συμφέροντα της εργασίας.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα κόμματα αυτά, αδυνατώντας να προσφέρουν τολμηρές πολιτικές στήριξης των πολιτών, αποξένωσαν τις ίδιες τις κοινωνικές κατηγορίες που τα ανέδειξαν.
Ειδικά οι εργαζόμενοι και οι κοινότητες με ιστορικά δεσμούς με τα κόμματα, όπως οι εργατουπαλληλικές συνοικίες των ΗΠΑ ή οι βιομηχανικές περιοχές του Ην. Βασιλείου, βρέθηκαν χωρίς αντιπροσώπευση. Σε αυτό το πολιτικό κενό άνθισε ο λαϊκισμός, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα κινήματα υπέρ του Brexit ή η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ .
Προτάσεις για την αναγέννηση
Η Kuo δεν περιορίζεται στη διάγνωση· προτείνει μορφές «επανένταξης» των κομμάτων στην κοινωνία. Τονίζει την ανάγκη για συγκέντρωση του ελέγχου στη χρηματοδότηση των εκστρατειών, δουλειά στην τοπική κλίμακα και διεύρυνση της συμμετοχής μελών.
Επικαλείται ευρωπαϊκά παραδείγματα, όπως ευκαιρίες για ουσιαστική συμμετοχή ή πρόσβαση στην ηγεσία μέσω ανοικτών διαδικασιών. Μια καινοτομία είναι η τυχαία επιλογή υποψηφίων από βάση ακτιβιστών, όπως συμβαίνει στο κόμμα Morena του Μεξικού: αυτό ενισχύει την αντιπροσωπευτικότητα και ενδυναμώνει τη σχέση των ψηφοφόρων με το κόμμα .
Ομοίως, η εμπειρία του Frente Amplio (Ευρύ Μέτωπο) στην Ουρουγουάη αποδεικνύει ότι η επιστροφή στη βάση ενισχύει τη στήριξη και τη συμμετοχή. Η περίπτωση αυτή δείχνει ότι η δημοκρατική αναζωογόνηση εξαρτάται από συλλογικές, τοπικές πρωτοβουλίες που χτίζουν πολιτική ταυτότητα πέρα από την κορυφή της κομματικής ιεραρχίας .
Προκλήσεις και νέοι δρόμοι
Η ανάλυση της Kuo δέχεται κριτική για το κατά πόσον αγνοεί τη μοναδικότητα των ιστορικών συνθηκών που γέννησαν τα ισχυρά, μαζικά κόμματα.
Η εκβιομηχάνιση, η ενιαία εργατική τάξη και ο συνεκτικός αστικός βίος αποτέλεσαν την ιστορική βάση· σήμερα, αυτά τα θεμέλια απουσιάζουν . Η νέα πρόκληση έγκειται στη δημιουργία σχέσεων, όπου ο κοινωνικός δεσμός έχει ήδη διαρραγεί.
Ανάμεσα στα ελπιδοφόρα παραδείγματα, ξεχωρίζει η Rural Urban Bridge Initiative (RUBI) σε αγροτικές πολιτείες των ΗΠΑ. Επιχειρεί να αποκαταστήσει την παρουσία των Δημοκρατικών μέσα από κοινωνικές δράσεις (διανομή τροφίμων, καθαρισμοί γειτονιών), προσφέροντας έμμεσα πολιτική νοηματοδότηση σε κοινότητες που συχνά νιώθουν εγκαταλελειμμένες .
Για πολίτες αυτών των περιοχών, όπως οι κάτοικοι φτωχών αγροτικών κομητειών στη Βιρτζίνια και τη Γεωργία, η παρέμβαση αυτή παρέχει αίσθηση ασφάλειας και ενισχύει την εμπιστοσύνη σε δομές που τα τελευταία χρόνια φάνταζαν μακρινές.
Η Didi Kuo εκτιμά ότι, αν και δεν είναι ρεαλιστικό να αναβιώσουμε το ακριβές μοντέλο των ιστορικών μαζικών κομμάτων, υπάρχει δυνατότητα για ένα νέο υπόδειγμα: πολιτική οργάνωση «από τα κάτω», με έμφαση στην τοπικότητα, στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης, στη συνεχή επαφή με τους πολίτες και στη συλλογική δράση.
Μάλιστα, η ανακατεύθυνση έστω και ενός μικρού μέρους των τεράστιων εκλογικών εξόδων σε σταθερή, μεγάλη χρονικά τοπική δραστηριότητα μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο.
Συνοψίζοντας, αν και οι συνθήκες που γέννησαν τα ιστορικά μαζικά κόμματα δεν μπορούν εύκολα να αναπαραχθούν, η απάντηση δεν είναι μια πλήρης άρνηση της δυνατότητας ανασυγκρότησής τους. Η αναδόμηση θα απαιτήσει νέες προσεγγίσεις, μακρόπνοες στρατηγικές και ανοιχτό μυαλό σε υβριδικά οργανωτικά μοντέλα που απαντούν στις ιδιαιτερότητες της εποχής μας.
Η μαρτυρία πολιτικών επιστημόνων και διεθνών αναλυτών συγκλίνει στην ίδια διαπίστωση: χωρίς ισχυρούς διαμεσολαβητές μεταξύ κοινωνίας και κράτους, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία κινδυνεύει να μετατραπεί σε κούφιο σχήμα.
Υπάρχει δρόμος, δύσκολος αλλά υπαρκτός, για να ξαναγίνουν τα κόμματα ουσιαστικά δημοκρατικά ενδιάμεσα όργανα· το αν θα γίνει πράξη εξαρτάται τόσο από τις πολιτικές ηγεσίες όσο και από τα μέλη των κομμάτων της Αριστεράς.
https://tvxs.gr/news/ellada/synedrio-syriza-mporoyme-na-anasygkrotisoyme-mazika-politika-kommata/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου