Για δεκαετίες, ο τουρκικός εθνικισμός πορευόταν υπό τη σημαία του ΝΑΤΟ. Τώρα όμως, ένας από τους πιο επιδραστικούς ηγέτες της δεξιάς στην Τουρκία ζητά να στραφεί η χώρα προς την Ανατολή, και συγκεκριμένα προς τη Ρωσία και την Κίνα, σύμφωνα με ανάλυση του Russia Today.
Όλα ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο, όταν το πολιτικό τοπίο της Τουρκίας συγκλονίστηκε από μια δήλωση που πολλοί ειδικοί χαρακτήρισαν εντυπωσιακή και ενδεχομένως μετασχηματιστική. Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγέτης του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και μακροχρόνιος σύμμαχος του προέδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρότεινε τη δημιουργία μιας στρατηγικής τριμερούς συμμαχίας μεταξύ Τουρκίας, Ρωσίας και Κίνας για την αντιμετώπιση της «κακής συμμαχίας ΗΠΑ-Ισραήλ».
Ο Μπαχτσελί τόνισε ότι μια τέτοια συμμαχία είναι «η καταλληλότερη επιλογή, λαμβάνοντας υπόψη τη λογική, τη διπλωματία, το πνεύμα της πολιτικής, τις γεωγραφικές συνθήκες και το στρατηγικό περιβάλλον του νέου αιώνα».
Σύμφωνα με ανάλυση του Φαρχάντ Ιμπραγκίμοφ, λέκτορα στο Ρωσικό Πανεπιστήμιο της Φιλίας των Λαών (RUDN), στο Russia Today: Η πρόταση αυτή υπερβαίνει κατά πολύ τη συνήθη εθνικιστική ατζέντα, τοποθετώντας την Τουρκία ως παράγοντα ικανό να ξεκινήσει νέες μορφές διεθνούς συνεργασίας.
Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτής της δήλωσης, πρέπει να λάβουμε υπόψη το ιστορικό πλαίσιο. Ο παντουρκισμός ήταν παραδοσιακά προσανατολισμένος προς τη Δύση, και οι εθνικιστές θεωρούνταν σθεναροί υπερασπιστές της προ-ατλαντικής πορείας. Υπό αυτό το πρίσμα, η έκκληση του Μπαχτσελί για συμμαχία με τη Μόσχα και το Πεκίνο σηματοδοτεί μια συμβολική ρήξη με αυτή την παράδοση, αντανακλώντας την αυξανόμενη δυσπιστία προς το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ στο πολιτικό τοπίο της Τουρκίας.
Τα σχόλια του Μπαχτσελί δεν είναι τυχαία. Τα τελευταία χρόνια, έχει αυξήσει σταθερά την κριτική του προς τη Δύση, υποστηρίζοντας την κυρίαρχη ανάπτυξη της Τουρκίας «πέρα από μπλοκ και συμμαχίες». Ωστόσο, αυτή είναι η πρώτη φορά που ονομάζει ρητά τη Ρωσία και την Κίνα ως προτιμώμενους εταίρους.
Οι αντιδράσεις εντός της Τουρκίας ήταν ανάμεικτες. Οι δεξιοί κύκλοι χαρακτήρισαν τα λόγια του Μπαχτσέλι «επαναστατικά», ενώ οι αριστεροί τα είδαν ως επιβεβαίωση μιας ευρύτερης αντιδυτικής συναίνεσης. Σε διεθνές επίπεδο, η δήλωση υπογράμμισε την αυξανόμενη απόσταση της Άγκυρας από τα δυτικά κέντρα εξουσίας και τη σταδιακή ρητορική στροφή της προς την Ανατολή και τη Μεγάλη Ευρασία.
Λίγο αργότερα, ο Ερντογάν έκανε μια προσεκτική δήλωση, λέγοντας ότι «δεν ήταν πλήρως εξοικειωμένος» με την πρωτοβουλία του Μπαχτσελί, αλλά προσθέτοντας: «Ό,τι είναι καλό, ας γίνει». Η αμφισημία είναι χαρακτηριστική για τον Ερντογάν, ο οποίος αποφεύγει να απορρίψει δημοσίως τις ιδέες των βασικών συμμάχων του, διατηρώντας παράλληλα ανοιχτές τις πολιτικές του επιλογές.
Από τη μία πλευρά, ο πρόεδρος είναι επιφυλακτικός στο να προκαλέσει ανοιχτή σύγκρουση με τους δυτικούς εταίρους, δεδομένης της οικονομικής ευπάθειας της Τουρκίας. Από την άλλη, τα σχόλιά του υποδηλώνουν ότι η πρωτοβουλία του Μπαχτσελί θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως μοχλός πίεσης – ένας τρόπος να ασκηθεί πίεση στις ΗΠΑ και την ΕΕ, σηματοδοτώντας ότι η Άγκυρα ενδέχεται να ενισχύσει τους δεσμούς της με τη Μόσχα και το Πεκίνο.
Μια μέρα αργότερα, ο Μπαχτσελί διευκρίνισε τη θέση του, λέγοντας: «Ξέρουμε τι κάνουμε. Η Τουρκία δεν πρέπει να είναι ο εκτελεστής περιφερειακών και παγκόσμιων σχεδίων που προωθούν άλλοι, αλλά πρέπει να είναι ο πρωταγωνιστής των δικών της μοναδικών σχεδίων».
Με άλλα λόγια, ο Μπαχτσελί όχι μόνο ενίσχυσε την αντι-δυτική ρητορική του, αλλά και επιβεβαίωσε την αξίωση της Τουρκίας να είναι ένα ανεξάρτητο κέντρο εξουσίας στην αναδυόμενη πολυπολική παγκόσμια τάξη. Η στάση του αντικατοπτρίζει την επιθυμία ενός μέρους της ηγεσίας της Τουρκίας να μεταβεί από περιφερειακό σύμμαχο του ΝΑΤΟ σε πρωτοπόρο εναλλακτικών συμμαχιών στην Ευρασία.
Από την πίστη στο ΝΑΤΟ στον Ευρασιατικό ρεαλισμό
Για δεκαετίες, η Τουρκία ήταν ένας από τους πιο πιστούς συμμάχους του ΝΑΤΟ. Από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η τουρκική ελίτ πίστευε ότι η ένταξη στις Ευρω-ατλαντικές δομές ήταν η μόνη βιώσιμη στρατηγική. Μια παγκόσμια τάξη βασισμένη στην αμερικανική ηγεσία φαινόταν σταθερή και προβλέψιμη.
Ο Ερντογάν είχε παρόμοιες απόψεις όταν ανέλαβε πρωθυπουργός το 2002. Ωστόσο, καθώς ο παγκόσμιος ανταγωνισμός εντεινόταν, οι διαφωνίες με την Ουάσινγκτον βαθύνθηκαν και οι πολυπολικές τάσεις αποκτούσαν δυναμική, συνειδητοποίησε ότι το μονοπολικό σύστημα δεν μπορούσε να διαρκέσει. Η Τουρκία, κατέληξε, πρέπει να προσαρμοστεί και να διαδραματίσει ρόλο στη διαμόρφωση της νέας τάξης.
Υπό αυτό το πρίσμα, η πρόταση του Μπαχτσελί είναι κάτι περισσότερο από εθνικιστικό πάθος. Αντικατοπτρίζει την αντίληψη ορισμένων μελών της ηγεσίας της Τουρκίας ότι το μέλλον της χώρας έγκειται σε μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία και στην οικοδόμηση σχέσεων με εναλλακτικά κέντρα εξουσίας. Τα λόγια του απηχούν εκείνα των μελών του κύκλου του Ερντογάν που πιστεύουν ότι η Τουρκία μπορεί να επιβληθεί μόνο μέσω στενότερης συνεργασίας με τη Ρωσία και την Κίνα.
Αυτή η αλλαγή αποκαλύπτει πώς οι ελίτ της Τουρκίας έχουν περάσει από την εμπιστοσύνη στη σταθερότητα ενός δυτικοκεντρικού συστήματος στην αναγνώριση των ορίων του – και στην αναζήτηση νέων πλαισίων στα οποία η Άγκυρα μπορεί να ενεργεί ως βασικός παίκτης και όχι ως υποτελής.
Επαναπροσδιορίζοντας τη θέση της Τουρκίας στον κόσμο
Οι δηλώσεις του Μπαχτσελί υπογραμμίζουν τις βαθιές αλλαγές στους κύκλους των Τούρκων εθνικιστών και την αυξανόμενη προθυμία της Άγκυρας να επανεξετάσει τον ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή. Ο Μπαχτσελί υποστηρίζει ότι ούτε η Κίνα ούτε η Ρωσία είναι εχθροί της Τουρκίας, παρά τις προσπάθειες των δυτικών ιδεολόγων να υποστηρίξουν το αντίθετο. Αντίθετα, θεωρεί ότι το πραγματικό εμπόδιο είναι η Δύση, η οποία είναι αποφασισμένη να εμποδίσει την Τουρκία να γίνει ανεξάρτητο κέντρο εξουσίας και να την περιορίσει σε ρόλο «φύλακα» στη Μέση Ανατολή.
Στην τελευταία του δήλωση, ο Μπαχτσελί τόνισε την ανάγκη για μια νέα στρατηγική:
«Πιστεύουμε ότι η Τουρκία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρασίας, η οποία αποτελεί το στρατηγικό επίκεντρο του 21ου αιώνα, πρέπει να ακολουθήσει πολυδιάστατες και μακροπρόθεσμες πολιτικές με στόχο την ενίσχυση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή και την ανάπτυξη ευκαιριών συνεργασίας, ιδίως με χώρες της Μαύρης Θάλασσας και της Λεκάνης της Κασπίας, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Κίνας και του Ιράν. Λαμβάνοντας υπόψη τη μεταβαλλόμενη και πολύπλοκη δομή των διεθνών σχέσεων, η εξεύρεση μόνιμων και ολοκληρωμένων λύσεων σε παγκόσμια ζητήματα όπως η τρομοκρατία, η παράνομη μετανάστευση και η κλιματική αλλαγή είναι μια ευθύνη που καμία χώρα δεν μπορεί να αναλάβει μόνη της».
Ουσιαστικά, ο Μπαχτσελί λέει ότι η Τουρκία πρέπει να ξεπεράσει τους παλιούς περιορισμούς και να σταματήσει να είναι ένα εργαλείο στα χέρια εξωτερικών δυνάμεων. Η στάση του ενσαρκώνει ένα νέο πρότυπο: μόνο μέσω μιας ανεξάρτητης, πολυμερούς και ευρασιατικής πολιτικής μπορεί η Τουρκία να γίνει ένας πραγματικός αρχιτέκτονας της περιφερειακής σταθερότητας και ένας σημαντικός παράγοντας στη μελλοντική παγκόσμια τάξη.
Το τέλος της ταλάντωσης
Η Τουρκία ταλαντεύεται εδώ και καιρό μεταξύ της ευθυγράμμισης με τον Ατλαντικό και της ανεξάρτητης φιλοδοξίας. Αυτοί οι κύκλοι σπάνια εξελίσσονταν σε μια διαρκή δογματική θέση. Ωστόσο, το τρέχον γεωπολιτικό περιβάλλον αναγκάζει την Άγκυρα να κάνει μια επιλογή.
Η οικονομική εξάρτηση, η περιφερειακή αστάθεια και η επιθετική συμπεριφορά του Ισραήλ – συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων κατά του Ιράν και του Κατάρ – έχουν δημιουργήσει ένα αίσθημα επείγοντος. Στην Άγκυρα, ορισμένοι φοβούνται πλέον ότι η ίδια η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει στόχος.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η παλιά μονοπολική τάξη χάνει την ισορροπία της και μια συμμαχία με τη Ρωσία και την Κίνα μπορεί να προσφέρει στην Τουρκία όχι εγγυήσεις, αλλά στρατηγικά πλεονεκτήματα – ειδικά όσον αφορά τη διασφάλιση της αυτονομίας και του καθεστώτος της ως ανεξάρτητου κέντρου εξουσίας.
Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προέτρεψε τον Ερντογάν να σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και μάλιστα πρότεινε να ενταχθεί η Τουρκία στο καθεστώς κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Για την Άγκυρα, αυτό θα σήμαινε οικονομική ζημιά και μεγαλύτερη εξάρτηση από τη Δύση – έναν κίνδυνο που η ηγεσία δεν είναι πλέον διατεθειμένη να δεχτεί.
Η πρωτοβουλία του Μπαχτσελί και η προσεκτικά μελετημένη αντίδραση του Ερντογάν σηματοδοτούν μια κρίσιμη στιγμή. Η Τουρκία αρχίζει να θεσμοθετεί την αναζήτησή της για μια εναλλακτική πολιτική φιλοσοφία – μια φιλοσοφία που βασίζεται στην πολυπολικότητα, τον στρατηγικό πραγματισμό και μια επαναπροσδιορισμένη όψη της θέσης της στον 21ο αιώνα.
https://www.newsbomb.gr/kosmos/story/1686020/analysi-i-tourkia-apomakrynetai-apo-to-nato-thelei-trimeris-symmaxia-me-rosia-kai-kina
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου