ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΩΣ ΤΟ ΠΑΣΟΚ- Η ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.
Πριν από λίγα χρόνια εμφανίστηκαν στα παλιατζίδικα της Αθήνας προσωπικά αντικείμενα του Ανδρέα Παπανδρέου. Ενα γλυπτό-προτομή με αφιέρωση του καλλιτέχνη. Ενα κιμονό του 18ου αιώνα, δώρο ξένου ηγέτη. Και κάποιες βυζαντινές εικόνες, δώρο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Μια φωτογραφία στο διαδίκτυο δείχνει ένα τρίκυκλο, από αυτά που χρησιμοποιούν οι παλιατζήδες, να μεταφέρει μια πινακίδα τοπικής οργάνωσης.
Έχουνε περάσει σαράντα ένα χρόνια από την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού κινήματος. Ελάχιστοι θυμούνται εκείνο το μικρό «κίνημα» που είχε πάρει στις εκλογές 13,5%- ένα ποσοστό που απογοήτευσε τον Πρόεδρο του που σκέφτηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Όπως περιγράφει ο γιος του Νίκος Παπανδρέου, σε ένα από τα βιβλία του, ο ηγέτης εκείνο το βράδυ κατέληξε στον …Τσιτσάνη, να χορεύει ζεμπέκικο για πολλή ώρα κι αποφάσισε να μείνει στην Ελλάδα.
Ύστερα από απανωτές κρίσεις και διαγραφές, το ΠΑΣΟΚ διπλασιάζει το ποσοστό του μέσα σε τρία χρόνια. Είναι η περίοδος του ζιβάγκο. Τέσσερα χρόνια μετά, – ο Ανδρέας έχει φορέσει μια πλατειά δημοκρατική γραβάτα και σαρώνει τις εκλογές με εκατόν εβδομήντα βουλευτές. Η πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση -έπειτα από δεκαετίες κυριαρχίας της Δεξιάς και δυο δικτατορίες- σχηματίζεται με την εντολή της «Αλλαγής».
Για κάποιο μυστηριώδη λόγο, που μπορεί να συνδέεται με την ανώμαλη πολιτική πορεία της «αποικίας», όπως την έλεγε τότε ο καθηγητής Παπανδρέου, η Ελλάδα δεν είχε ποτέ ένα μαζικό σοσιαλιστικό κόμμα. Ωστόσο από την εποχή που ο Παναγιώτης Σοφιανόπουλος χρησιμοποίησε- το 1849- στην εφημερίδα «Νέος Κόσμος» τη λέξη «σοσιαλισμός» υπήρξαν πολλές προσπάθειες για ένα γνήσιο σοσιαλιστικό κόμμα.
Οι προσπάθειες αυτές δεν απέδωσαν και πολλοί έλληνες σοσιαλιστές βρήκαν στέγη σε κόμματα αστικά προοδευτικά με ηγέτες όπως ο Χαρίλαος Τρικούπης και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, αντιδεξιά που αποδέχονται την μοναρχία με ηγέτη τον Γεώργιο Παπανδρέου ή το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο το οποίο κυριαρχείται από το ΚΚΕ.
Ο άνθρωπος που χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο σοσιαλισμός ήταν επηρεασμένος από τον Σαιν Σιμόν, τον ουτοπιστή του σοσιαλισμού. Ή καλύτερα τον τέλειο σοσιαλδημοκράτη- που είχε φανταστεί μέσα στη Γαλλική Επανάσταση μια ενωμένη Ευρώπη με κράτος πρόνοιας.
Τη χρονιά που δημιουργήθηκε το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, η Αθήνα βρίσκεται μέσα σε ρυάκια με αίμα. Τα «Ιουνιανά» του 1863 με συγκρούσεις των «Ορεινών» του Κανάρη με τους «Πεδινούς» του Βούλγαρη γέμισαν την πλατεία Λουδοβίκου, όπου είναι σήμερα η Εθνική Τράπεζα με αίματα που οι περαστικοί μετέφεραν σε όλη την πόλη.
Οι νεκροί ήταν πολλοί στη διάρκεια μιας Επανάστασης κατά του Όθωνα που εξελίχτηκε σε Εμφύλιο γύρω από μια πλατεία που πήρε τότε το όνομα… Ομόνοια. Η ονομασία αυτή δεν εμπόδισε τις δυο παρατάξεις να πυροβολούνται μεταξύ τους.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης κι ο Ελευθέριος Βενιζέλος μιλάνε στο όνομα μιας αστικής τάξης την οποία οι ίδιοι δημιουργούν, όταν οι πρώτοι σοσιαλιστές μιλάνε στο όνομα της προλεταριακής αριστεράς σε μια χώρα όπου δεν υπάρχει ακόμα προλεταριάτο.
Οι πρώτοι σοσιαλιστές
Ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύλλογος το 1890 δημιουργείται από τον γιο ενός αυλικού, παλιού οπλαρχηγού από την Κρήτη που είχε γνωρίσει προσωπικά τον αναρχικό Κροπότκιν και έγραψε την Πραγματεία Περί Μηδενισμού και Αναρχίας. Ο Σταύρος Καλλέργης με το Εγκόλπιον του Εργάτου του 1893 διαμορφώνει ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα ως ιδανικός πρόγονος τόσο των σοσιαλιστών, όσο και των κομμουνιστών ή των αναρχικών που υπήρχαν άφθονοι τότε στην Λαύριο, τον Βόλο, τον Πύργο κ.α.
Η δημιουργία του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος, το 1918 έκανε εμφανείς τις αντιθέσεις μεταξύ των «μπολσεβίκων» -«τριτοδιεθνιστών», αναρχικών- που θα χαθούν από την ελληνική ιστορία και σοσιαλδημοκρατών. Το κόμμα αυτό μετονομάστηκε σε κομμουνιστικό (ΚΚΕ). Πολλοί ηγέτες της εποχής όπως ο Πλάτων Δρακούλης δεν μετείχαν στην ίδρυση του. Ο Νίκος Γιαννιός αποχώρησε υποστηρίζοντας το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας του Βενιζέλου και έναν «σοσιαλισμό του κράτους με ανθρώπινο πρόσωπο». Ο Αβραάμ Μπεναρόγια και ο πρώτος γραμματέας Δημητράτος διαγράφηκαν ως «ρεφορμιστές». Η θέση του ΚΚΕ για ενιαία και ανεξάρτητη δημοκρατία θα θέσει εκτός κόμματος και τον τότε γραμματέα του, τον ιστορικό Γιάνη Κορδάτο (με ένα ν).
Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου της ομάδας των «Κοινωνιολόγων» που ζητά το τέλος του πολέμου και θέλει «ο έλλην σοσιαλιστής να ζητήσει να εύρη τον Βούλγαρον, τον Σέρβον και τον Τούρκον» θα βρεθεί το 1924 στην πρώτη αβασίλευτη ελληνική δημοκρατία να είναι πρωθυπουργός. Είχε μόνο 120 έδρες από τις 397 και στηριζόταν στον στρατό, ο οποίος και θα τον στείλει δεμένο στην εξορία την ίδια εποχή που ο Μουσολίνι κυριαρχεί και ο Χίτλερ ανατέλλει.
Η «σοσιαλιστική άνοιξη» δεν κράτησε πάνω από έξι μήνες. Η αβασίλευτη δημοκρατία θα τελειώσει με την δικτατορία Μεταξά.
Ο πόλεμος θα οδηγήσει σε ένα σπίτι της οδού Ιπποκράτους τον Σεπτέμβρη
1941 τον Λευτέρη Αποστόλου του ΚΚΕ, τον Χρήστο Χωμενίδη του
Σοσιαλιστικού Κόμματος, τον μετέπειτα «κατεψυγμένο» πρωθυπουργό της
αποστασίας Ηλία Τσιριμώκο και τον Απόστολο Βογιατζή του Αγροτικού
Κόμματος να ιδρύουν το ΕΑΜ. Πολλοί πιστεύουν αν μετείχε στις εκλογές του
1946- τη στιγμή που άρχισε ο Εμφύλιος- θα είχε ένα ποσοστό περίπου 30%.
Η
Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά το 1958 θα πάρει 25%, αλλά το ποσοστό αυτό
θα εξαφανισθεί σχεδόν μέσα στο 53% της Ένωσεως Κέντρου, το 1964. Είναι η
στιγμή που εμφανίζεται ο γιος του Παπανδρέου. Είχε συλληφθεί ως
τροτσκιστής, το 1939, είχε φύγει από την Ελλάδα και επανήλθε ως
καθηγητής με καπέλο και σμόκιν, αμερικανοθρεμμένος, φίλος του Κένεντι
για να διεκδικήσει κάτι περισσότερο από μια βουλευτική έδρα κι ένα
υπουργείο.
Από τη στιγμή που ο πρίγκηπας της «δημοκρατικής
παράταξης», αριστερός και αντιιμπεριαλιστής, σοσιαλιστής και πατριώτης,
έβγαλε το κοστούμι και φόρεσε ένα αντιστασιακό τζάκετ, έχει μεσολαβήσει
μια χούντα που μερικοί λένε πως θα μπορούσε να αποφευχθεί και άλλοι πως
απλώς την ανέστειλε η παρουσία στην πολιτική ζωή του Κωνσταντίνου
Καραμανλή.
Αυτά τα δέκα κρίσιμα χρόνια το παράνομο κομμουνιστικό κόμμα θα διασπαθεί, ο βασιλιάς θα συγκρουσθεί με την χούντα και θα φύγει από την Ελλάδα και η δικτατορία- μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου- θα τελειώσει με την μισή Κύπρο υπό τουρκική κατοχή.
Η επιστροφή του Ανδρέα.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα στις 16 Αυγούστου, μέσω Θεσσαλονίκης. Φορούσε μαύρο δερμάτινο μπουφάν, ένα πλατύ ρολόι και είχε μεγάλες φαβορίτες. Την πρώτη φορά έλλειψε είκοσι χρόνια και τώρα επτά. Όλοι οι μεγάλοι πολιτικοί ηγέτες έζησαν λίγο ή πολύ εξορία ή αυτοεξορία. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αυτοεξόριστος για έντεκα χρόνια στο Παρίσι είχε όλο το χρόνο να σπουδάσει την κοινοβουλευτική δημοκρατία, χωρίς βασιλιά. Ο Ανδρέας- είκοσιεφτά χρόνια έξω- είχε χρόνο να μελετήσει την ιστορία και να διδαχθεί τόσο από τον πατριωτισμό του αντιβενιζελικού Ίωνα Δραγούμη, που δολοφονήθηκε από βενιζελικούς παρακρατικούς, όσο και από τον Λόγο στη Λαμία, του Άρη Βελουχιώτη, που επίσης είχε ένα τραγικό τέλος, προδομένος από το ίδιο του το κόμμα.
Η ανακοίνωση της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ- στις 3 Σεπτέμβρη – περιείχε άμεση αναφορά στην Επανάσταση του 1843 εναντίον του ξενόφερτου βασιλιά Οθωνα. Αν πάρουμε υπόψη μας πως τα κόμματα στην Ελλάδα δεν είχαν μόνο αναφορές σε ξένες δυνάμεις, αλλά και ονόματα όπως Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό, τότε το νέο «κίνημα» θα ήταν το πρώτο ελληνικό –και σοσιαλιστικό- κόμμα.
Ο Ανδρέας εμφανίζεται με ανοιχτό πουκάμισο και μαύρη δερμάτινη ζώνη. Οι περισσότεροι φοράνε γραβάτα. Μπροστά μπροστά, κάθεται ο αγέρωχος στρατιωτικός Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο καθηγητής -και βομβιστής- Κώστας Σημίτης και η Αμαλία Φλέμινγκ. Στο πλάνο χάνεται ο καθηγητής και φίλος του, Σάκης Καράγιωργας, και διακρίνονται εμφανώς νεαροί με μούσι αλά Τσε Γκεβάρα. Και φυσικά η Αμερικανίδα σύζυγος του Ανδρέα, Μάργκαρετ Τσαντ- Παπανδρέου.
Η σημειολογία αυτής της φωτογραφίας υποκρύπτει πολλά. Ο ηγέτης προπορεύεται του λαού που δεν θα τον ακολουθήσει. Έτσι, πιθανόν δεν είναι ο Ανδρέας που πρόδωσε τον λαό, αλλά ο λαός απογοήτευσε τον ηγέτη του. Μέσα σε δυόμισι χιλιάδες λέξεις η διακήρυξη μιλά για ένα «ξέφραγο αμπέλι», εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση.
Ο ηγέτης όσα δεν έχει μάθει από την ελληνική ιστορία, τα έχει διδαχθεί από την «νέα αμερικάνικη αριστερά» και τους «τριτοκοσμικούς φίλους του που πιστεύουν στην «θεωρία μητρόπολης-περιφέρειας» και τον «νόμο της άνισης ανταλλαγής». Η εθνική ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ο εχθρός είναι το ξένο και το ντόπιο «μεταπρατικό» κεφάλαιο, που θα «λογοδοτήσει».
Το «κίνημα» -αριστερό, ριζοσπαστικό, «εθνικοαπελευθερωτικό»- διακοσμεί τα γραφεία του με αφίσες με όπλα, τον Άρη Βελουχιώτη και τον Τσε Γκεβάρα. «Είμαστε η συνέχεια του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ» θα πει ο Ανδρέας.
Η δεξιά πεθαίνει. Μπορεί κι απόψε. Ο αντίπαλος είναι ο ιμπεριαλισμός. Η Ελλάδα είναι «αποικία» και το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα έχει στόχο τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό με συνθήματα «Εξω για πάντα από το ΝΑΤΟ», «Εξω οι βάσεις του θανάτου». «Ελλάδα- Κύπρος- Παλαιστίνη- αμερικάνος δεν θα μείνει». Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, το 1973, έφερε στη σκηνή μια νέα γενιά φοιτητών που «έζησε» την εκτέλεση του Τσε Γκεβάρα, την δολοφονία και ανατροπή του Αλλιέντε στη Χιλή, τον Μάη του ’68 και τις νεανικές εξεγέρσεις, τις «Ερυθρές Ταξιαρχίες» και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα.
Ο Μάο Τσε Τουγκ ζει ακόμα, όπως κι ο Τζον Λένον ή ο «χίπης πρωθυπουργός», ο σοσιαλιστής Όλαφ Πάλμε που λέει –πριν δολοφονηθεί- πως «δεν μισούμε τον πλούτο, αλλά τη φτώχεια».
Η δεκαετία αυτή, όπως και η ηρωϊκή δεκαετία ’60 υποκρύπτουν τις βαθιές αντιθέσεις που φέρνουν στην επιφάνεια. Αν και ο Ραούλ Βανεγκέμ θα αποκαλύψει πως το λάθος που κάνουν οι «τριτοκοσμικοί» είναι πως εκλαμβάνουν τον αγώνα της περιφερειακής αστικής τάξης για κυριαρχία ως «εθνική ανεξαρτησία» κανένας δεν φαντάζεται το μέλλον της «μεγάλης ιρανικής επανάστασης» ή «εθνο-απελευθερωτών» όπως ο Καντάφι και ο Σαντάμ Χουσέιν. Κανένας δεν φαντάζεται την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» ακόμα κι όταν η μεγάλη «σοσιαλιστική» υπερδύναμη ξεμένει από ψαλίδια ή απαγορεύει με υστερία στους νέους να φοράνε μπλου-τζιν.
Η εμφάνιση του Ανδρέα στο «Κινγκ Πάλας» ήταν ένα σοκ για πρόσωπα της «καθωσπρέπει» κεντρώας παράταξης του πατέρα του όπως ο Γιάννης Αλευράς, που δεν εμφανίστηκε στη συνέντευξη Τύπου.
Στο Καστρί, ξαπλωμένοι στον κήπο μουσάτοι φοιτητές που αποκαλούν ο ένας τον άλλον «σύντροφε» συζητούν για το αν ο δρόμος προς το σοσιαλισμό μπορεί να είναι ειρηνικός.
Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος ήταν εκεί, αλλά έφυγε τρέχοντας και τρομαγμένος από τα συνθήματα όπως «Απόψε πεθαίνει η Δεξιά» ή «Στις 18 Σοσιαλισμός – Οι Λάτσηδες και οι Μποδοσάκηδες θα λογοδοτήσουν». Ο πρώτος, ιδεολογικός εκφραστής του νεοφιλελευθερισμού δεν φανταζόταν πως θα ερχόταν μια στιγμή -σαράντα χρόνια μετά- που θα κατηγορούσε τον υπουργό της «πρώτη φορά αριστερής κυβέρνησης»- τον τότε Κνίτη κι οπαδό του Μπρέζνιεφ Παναγιώτη Λαφαζάνη, ότι τον …αντιγράφει!
Οι πρώτες διαγραφές αφορούν τους τροτσκιστές που εκδίδουν ένα περιοδικό με τον ίδιο τίτλο με κείνον που διακινούσε στο Κολλέγιο Αθηνών ο μαθητής Ανδρέας Παπανδρέου: το «Ξεκίνημα». Η ομάδα της «Δημοκρατικής Αμυνας», – οι «συνιδρυτές» Λαοκράτης Βάσσης, Βασίλης Φίλιας, Αστέρης Στάγκος, Νίκος Κωνσταντόπουλος κ.α. – διαγράφηκαν πλην του Κώστα Σημίτη. Τις διαγραφές δεν απέφυγαν ούτε η Μελίνα Μερκούρη και η γραμματέας του Ανδρέα, Άγγελα Κοκκόλα, που θα επιστρέψουν. «Δεν πήγαινε άλλο» θα πει στον διαγραφέντα Λούη Δάνο, πολιτικό συντάκτη της «Ελευθεροτυπίας». «Θέλαν να μετατρέψουν το κίνημα σε κλειστή λέσχη».
Ο καθηγητής Σάκης Καράγιωργας, φίλος του Ανδρέα τόσο ώστε να του δανείζει και την γκαρσονιέρα του, είχε χάσει το χέρι του σε βομβιστική ενέργεια στη χούντα. «Κάτσε κάτω, κουλοχέρη!» του είπε κάποιος. Μετά τη διαγραφή του, δεν θα αποδεχθεί προτάσεις για υπουργικές θέσεις. Θα ακολουθήσουν ο αποκεφαλισμός της οργάνωσης της σπουδάζουσας νεολαίας, διαγραφές «λενινιστών» και «φραξιονιστών», ώσπου από το 13,5% του 1974 να φτάσει στο 48% το 1981.
Το τρένο είχε ξεκινήσει με έναν και μόνο μηχανοδηγό, τον Ανδρέα Παπανδρέου. Πάνω από αυτόν θα ήταν πια «ο μόνος θεσμός», ο λαός. Πιθανόν κι αυτή η προσπάθεια για ένα σοσιαλιστικό κόμμα στην Ελλάδα να είχε τελειώσει πριν ξεκινήσει.
Κυβέρνηση όλων των Ελλήνων
Η Ελλάδα δεν θα φύγει από το ΝΑΤΟ, αλλά θα υποδεχτεί για πρώτη φορά στην Αθήνα έναν Ρώσο πρωθυπουργό, τον Νικολάι Τιχόνοφ. Τριάντα χρόνια αφότου είχε ξεφύγει από ενέδρα συντρόφων του στα σύνορα με την Αλβανία, εμφανίζεται στο αεροδρόμιο με μαύρο γυαλί και μπερέ και ο αρχηγός του «Δημοκρατικού Στρατού» Μάρκος Βαφειάδης. Θα συναντηθεί με τον αντίπαλό του στον Εμφύλιο, στρατηγό Τσακαλώτο, σε ένα εγκάρδιο κλίμα και θα αποσυρθεί διακριτικά στα πίσω έδρανα του Κοινοβουλίου ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Ο Εμφύλιος έχει τελειώσει. Η κυβέρνηση είναι όλων των Ελλήνων.
Η κατάργηση της προίκας, του κουρέματος στα σχολεία και της σχολικής ποδιάς είναι μερικά μέτρα «εκδημοκρατισμού», όπως και η καθιέρωση του πολιτικού γάμου. Η πορεία για τον «τρίτο δρόμο προς το σοσιαλισμό» έχει ξεκινήσει με πολλές ελπίδες, αλλά με ενάμισι εκατομμύριο δολάρια του πακέτου Ντελόρ μόνο μέσα σε μια χρονιά, ο Ανδρέας ξέχασε να αποχωρήσει από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, το «ίδιο συνδικάτο». Αγωνίζεται για ένα χρονοδιάγραμμα απομάκρυνσης των αμερικανικών βάσεων, όταν ο Αργύρης Καμπούρης με ένα καλάθι χαρίζει στην Ελλάδα το πρωτάθλημα Ευρώπης: Ελλάδα μπορείς να προκριθείς!
Το 1989, από τις φυλακές του Σάλεμ ο Κοσκωτάς στέλνει διαρκώς κασέτες στις εφημερίδες. Ο ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης κατηγορείται από τους αντιπάλους του για υποκλοπές τηλεφώνων, εμπόριο όπλων, μοιχεία, μια «ροζ» βίλα και τρομοκρατία. Ο Ανδρέας ζητεί «λιγότερη ανανδρία». Εχει υποβληθεί σε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς στο Λονδίνο, όταν επιστρέφει στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, σκιά του εαυτού του.
Το ΠΑΣΟΚ θα χάσει τις εκλογές το 1990 -με 39%- και θα ακολουθήσει μια «οικουμενική» κυβέρνηση με τη συνεργασία Αριστεράς-Δεξιάς και στόχο την «κάθαρση». Το 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην κυβέρνηση με τη νόμιμη σύζυγό του και πρώην ερωμένη «Μιμή» και σακάκι Armani, αλλά θα ξαναφύγει για το Ωνάσειο.
Ο Θόδωρος Πάγκαλος τον λέει «δωρολήπτη». Η Βάσω Παπανδρέου, παλιά αγαπημένη του Ανδρέα, μαγειρεύει στο σπίτι της στο Χαλάνδρι κοτόπουλο μιλανέζ με αγκινάρες και σπανακόπιτα για τον Παρασκευά Αυγερινό, τον Θόδωρο Πάγκαλο και τον Κώστα Σημίτη, που θα είναι απροσδόκητα -μετά το θάνατο του Γιώργου Γεννηματά- ο νέος πρόεδρος του κινήματος.
Ηταν εκείνος που το 1980, όταν ο Ανδρέας κατακεραύνωνε τα μονοπώλια της Ευρώπης με μια αφίσα με το χάρτη της Ελλάδας, που έγραφε «ΠΩΛΕΙΤΑΙ», διαγράφηκε για μία άλλη που έλεγε: «Οχι στην ΕΟΚ των μονοπωλίων. Ναι στην Ευρώπη των λαών». Μέσα σε λίγες ώρες, αρμάδες του ελληνικού και τουρκικού στόλου κατεβαίνουν το Αιγαίο. Η Ελλάδα όχι μόνο ανήκει στο ΝΑΤΟ, αλλά η κυβέρνηση ευχαριστεί και τους Αμερικανούς γι’ αυτό. Δεν θα ξανακούσουμε πια το παλιό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ «Ελλάδα-Κύπρος-Παλαιστίνη, Αμερικάνος δεν θα μείνει».
Η ισχυρή Ελλάδα και ο Σημίτης
Ο γιος του αντάρτη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Γιώργου Σημίτη, Πειραιώτης με καταγωγή από τον Πύργο Ηλείας, είναι ο καθηγητής Οικονομικών που έβαζε βόμβες στη χούντα, αλλά δεν μοιάζει με Τσε Γκεβάρα. Η πολιτική του καταγωγή είναι ο όμιλος Παπαναστασίου, με αναφορά στον πρώτο σοσιαλιστή ηγέτη στην Ελλάδα.
Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου είχε υπάρξει για λίγο δυο φορές πρωθυπουργός της αβασίλευτης δημοκρατίας την εποχή του μεσοπολέμου κι οδηγήθηκε σιδηροδέσμιος στην εξορία από τους στρατιωτικούς που τον είχαν φέρει στην πρωθυπουργία. Ο Κώστας Σημίτης θα σπάσει ρεκόρ. Κανένας ποτέ πριν απ’ αυτόν στην Ελλάδα δεν έμεινε τόσο χρονικό διάστημα στο αξίωμα του πρωθυπουργού όσο αυτός. Οκτώ χρόνια και δύο μήνες, από το 1996 ώς το 2004.
Ο χαμηλόφωνος -και με πολλά σαρδάμ- καθηγητής θα ταυτίσει την εποχή του με την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ευρώ. Η σύγκρουσή του με την Εκκλησία για την αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες θα αναδείξει σε λαϊκό ηγέτη τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου και οι φούσκες θα επισκιάσουν το γεγονός ότι η περίοδος αυτή εμφανίζει ανεβασμένο βιοτικό επίπεδο. Τα μεγάλα έργα -αεροδρόμιο, μετρό, τραμ, Αττική οδός, Εγνατία κ.ά.- θα επικριθούν για τον τρόπο ανάθεσης και θα του κοστίσουν την έκφραση «αρχιερέας της διαπλοκής». Ισως όταν ο ευρωπαϊκός χάρτης άλλαζε, εκείνος ως συντηρητικός «λογιστής» παρά ως οικονομολόγος και ηγέτης επέλεξε να δέσει την Ισχυρή Ελλάδα στο γερμανικό άρμα, όπου βρίσκεται ακόμα ασφαλής, αλλά όχι σώα.
Το όραμα του εκσυγχρονισμού βυθίστηκε μαζί με το πλοίο «Σάμινα» και τους ογδόντα νεκρούς. Μετά την οκταετία του, θα έπεφτε και η Ελλάδα στα βράχια. Οταν το δάχτυλο έδειχνε το φεγγάρι, ο κατώτερος των περιστάσεων ηγέτης κοίταζε το δάχτυλο με το γερμανικό σιδηρού σταυρό κι αγόραζε ντιζελάμαξες της Siemens. Ο οργανωτικός γραμματέας του ΠΑΣΟΚ επί των ημερών του, Θόδωρος Τσουκάτος, έχει παραδεχθεί πως ένα εκατομμύριο μάρκα από την εταιρεία Siemens μεταφέρθηκαν στο ταμείο του κόμματος. Τα μεγάλα έργα παραγράφηκαν στη συνείδηση του μέσου Ελληνα μαζί με τα υπουργικά εγκλήματα. Κι ο «αστός» Σημίτης αποδείχτηκε ένας μικροαστός χωρίς λαϊκό έρεισμα. Κι ας πρόσεχε.
Η
περιπετειώδης σύλληψη του Κούρδου ηγέτη Οτσαλάν στην Κένυα, όπου είχε
ζητήσει καταφύγιο όταν η Ελλάδα τον απέπεμψε, είναι η απόδειξη της νέας
πολιτικής ταυτότητας του άλλοτε «αντιιμπεριαλιστικού» κινήματος. Κάπου
εδώ θα πρέπει να αναζητήσουμε το τέλος του επτάψυχου κόμματος που δεν
έχει πια καμιά σχέση με τους γενειοφόρους «αγωνιστές» της δεκαετίας ’70.
Το 2004, η Ελλάδα σαν να αγόρασε ένα ακριβό φόρεμα, που δεν είχε να πληρώσει – μπαίνει στη ζώνη του ευρώ με «μαγειρεμένα» στοιχεία. Σαν λαθρομετανάστης. Η πτώση της δημοτικότητας του Σημίτη και η βέβαιη ήττα στις εκλογές τον οδηγεί να παραδώσει το δαχτυλίδι της διαδοχής στο δημοφιλή τότε Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος ηττάται με απίστευτη φιλοτιμία από τον Κώστα Καραμανλή.
Αυτό δεν τον εμποδίζει να φτιάξει νέα γραφεία από γυαλί με σάουνα και γυμναστήριο. Μάλιστα σκέφτεται να αλλάξει το σήμα του κόμματος με ένα πιο «αρτιστίκ» σύμβολο, ίσως και τον τίτλο. Τα παλιά συνθήματα ξεχάστηκαν. Το νέο σύνθημα είναι κατανοητό και εύληπτο. Δεν είναι αριστερό ή δεξιό. Είναι απλό: «Πάμε μαζί!»
Ο ΓΑΠ και η χρεοκοπία
Η «αναγέννηση του ΠΑΣΟΚ» αναβάλλεται όταν η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή παραδίδει την εξουσία του σκάφους -που είναι πια καρυδότσουφλο- στον φέρελπι Παπανδρέου. Η βασική του επιδίωξη είναι να κάνει την Ελλάδα Δανία του Νότου με όραμα την «πράσινη ανάπτυξη», όπου οι βελτιωμένοι Ελληνες δεν θα καπνίζουν δημόσια και θα καλλιεργούν σπαράγγια ή θα εργάζονται σε φωτοβολταϊκά πάρκα.
Το
2011, από το Καστελόριζο ανακοινώθηκε με υπερηφάνεια η προσφυγή στο
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ο στόχος δεν είναι πια η αλλαγή, αλλά η
σωτηρία της χώρας. Τα συνδικάτα κυκλώνουν τη Βουλή. Το μετρό γεμίζει
-ληγμένα- δακρυγόνα. Η αστυνομία, εκτός από «κροτίδες» κρότου-λάμψης,
πετάει για οικονομία στους διαδηλωτές και μάρμαρα ή πέτρες. Ο Gap θα
δεχθεί επίθεση με παπούτσι, αλλά ο ακροδεξιός δράστης θα αστοχήσει. Η
κυβέρνηση αποδεικνύεται μια μη κυβερνητική οργάνωση.
Η παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου θα μετατραπεί σε πανελλαδική εξέγερση. Ο «βλαξ ή ιδιοφυής», όπως είχε αναρωτηθεί ένα γερμανικό περιοδικό για τον Παπανδρέου, είχε ήδη συμφωνήσει τη δανειακή σύμβαση, όταν σκέφτηκε να ρωτήσει και το λαό με ένα δημοψήφισμα. Τα χρηματιστήρια αναστατώνονται. Οι Μέρκελ και Σαρκοζί δείχνουν την πόρτα εξόδου της Ευρωζώνης για την Ελλάδα. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος υποκαθιστά τον πρωθυπουργό, που πάει στο γυμναστήριο, ενώ τον ψάχνει όλη η Ευρώπη. Για πρώτη φορά -στις 4 Νοεμβρίου 2011- μια κυβέρνηση παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης για να φύγει ο πρωθυπουργός.
Από εκατόν εξήντα βουλευτές που είχε το ΠΑΣΟΚ θα περιοριστεί σε τριάντα τρεις. Η Χρυσή Αυγή θα βγάλει δεκαοκτώ βουλευτές, με το εκπληκτικό ποσοστό του 6,92%. Το καλοκαίρι του 2012 εμφανίζονται τα πρώτα «τάγματα εφόδου» στη Ραφήνα, να καταστρέφουν με κλοτσιές τους πάγκους μεταναστών φωνάζοντας το σύνθημα «Η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες».
Τα μπλογκ δημοσιεύουν πια συχνά φωτογραφίες με φορτηγάκια παλιατζήδων που μεταφέρουν πινακίδες τοπικών γραφείων του κινήματος με τον πράσινο ήλιο.
Ο Γιώργος είχε πρωτοέρθει στην πατρίδα του μπαμπά και του παππού, σε ηλικία επτά ετών -όταν ο Ανδρέας προσκλήθηκε από τον Καραμανλή ως οικονομολόγος. Ο μικρός είδε γρήγορα τον πατέρα του στο μπαλκόνι, στο πλευρό του παππού του, και ένα πιστόλι να του καρφώνεται στον κρόταφο από ένα λοχία που τον ρωτάει πού είναι ο πατέρας του. Ηταν πια δεκαπέντε χρόνων και μόλις είχε επιβληθεί η στρατιωτική δικτατορία.
Χρόνια πολλά μετά, ο «Γιωργάκης» θα θυμάται αυτή τη σκηνή και τον παππού του να του δίνει ένα ρολόι. Αυτό το παλιό ρολόι θα του δώσει και ένα γενναιόδωρο 44% στις εκλογές του 2008, όπου θα τονίζει συνέχεια πως κι ο παππούς, κι ο πατέρας του, αλλά και ο ίδιος γνώρισαν τις φυλακές και την εξορία.
Ο Gap, όμως, που δεν μιλάει με άνεση τα ελληνικά, δεν θα κατανοήσει ποτέ τη διαφορά του τσάμικου από το ζεμπέικικο. Ενα πρωί σε ένα χωριό, που είχε θεία λειτουργία η τοπική εκκλησία, πήγε για να παρακαλέσει να χαμηλώσουν τα μεγάφωνα γιατί τον ενοχλούσαν. Μάλλον δεν θα κατανοήσει ποτέ τι έβρισκε αυτός ο λαός στους προγόνους του που προκαλούσανε πολιτικούς σεισμούς στις πλατείες της αποικίας.
Αν και είχε 87% αποδοχή από τους πολίτες, ο καλοκάγαθος «Τελευταίος Παπανδρέου» θα δει σύντομα το δρόμο για την έξοδο. Ηταν ένας ξένος στην Ελλάδα και όχι ένας Ελληνας στη Δύση. Ενας political correct ανέκφραστος ηγέτης χαμηλού προφίλ, που μάλλον δεν ήταν το ίδιο άτομο που μερικά χρόνια πριν έκανε δηλώσεις υπέρ της αποποινικοποίησης της χρήσης των ναρκωτικών. Πιθανόν να έτρεξε μόνος του και να βγήκε δεύτερος. Πολλοί τον θυμούνται με το κολάν. Αλλοι να σκουπίζει επιδεικτικά το χώρο του συνεδρίου. Κι όλοι τη σάουνα και γυμναστήριο.
Η κυβέρνησή του μοιάζει με αστή που πάει στη λαϊκή αγορά, φορώντας ψηλοτάκουνα. Το νέο ΠΑΣΟΚ είναι άχρωμο, άγευστο, άοσμο, μοδάτο και ξενέρωτο. Η κυβέρνηση των άφθαρτων νέων αποδείχτηκε ότι αποτελούνταν από όσους φίλους μπόρεσε να κάνει στο facebook και να γνωρίσει στο Κολέγιο και το γυμναστήριο. Για πρώτη φορά -στις 4 Νοεμβρίου 2011-, μια κυβέρνηση παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης για να φύγει ο πρωθυπουργός.
Το ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος βρέθηκε στο ΠΑΣΟΚ όταν βοήθησε ως συνταγματολόγος τον υπόδικο Ανδρέα Παπανδρέου να αποδείξει την αθωότητά του. Η ανταμοιβή του ήταν αρχικά μια θέση εκπροσώπου του κόμματος. Θα αποκαλύψει τη βουλιμική του διάθεση για την ηγεσία όταν βιαστεί να δει τον εαυτό του στη θέση του αρχηγού μετά την εκλογική αποτυχία αυτού. Δεν ανήκει στα ιστορικά στελέχη
του ΠΑΣΟΚ. Ανέβηκε στη μέση της διαδρομής στο τρένο, όταν το «κίνημα» έγινε ένα εθνικό – κρατικό κόμμα. Θα μπορούσε με τον ουδέτερο, κοινής αποδοχής πολιτικό «λόγο» να είναι εκπρόσωπος οποιουδήποτε κόμματος χωρίς να αλλάξει λεξιλόγιο.
Η λέξη «σοσιαλισμός» δεν υπάρχει πια στο λεξιλόγιο του κόμματος από την εποχή του Γιώργου Παπανδρέου. Ο εργάτης – αγρότης – φοιτητής είναι πια οι νοικοκυραίοι, που κρύβονται πίσω από την έννοια του αταξικού «πολίτη». Η κοινωνική συμμαχία που είχε εκφράσει ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει αποδομηθεί.
Μετά τον πρόωρο θάνατο ενός πιθανού εθνικού ηγέτη, του Γιώργου Γεννηματά, κανένας δεν φανταζόταν πως μέσα σε τόσους «ηγετίσιμους» ο λαός του ΠΑΣΟΚ θα αναζητούσε τον πραγματικό διάδοχο στο πρόσωπο ενός πολιτικού μπόμπιρα που βρίσκεται όμως σε άλλο κόμμα. Του Αλέξη Τσίπρα, που κάνει τον Βενιζέλο τόσο έξαλλο ώστε να τον κατηγορεί για πολιτική «τσογλανιά». Ο παλιός πρόσκοπος που βρίσκεται στην ηγεσία του κόμματος έχει αναλάβει να γράψει τη λέξη ΤΕΛΟΣ. Αλλωστε όπως έλεγε ο Ανδρέας Παπανδρέου -χωρίς να φαντάζεται τον …Σταύρο Θεοδωράκη ως ηγέτη- «το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω».
Η
κόρη του Γιώργου Γεννηματά Φώφη -κατά καιρούς υφυπουργός ή
περιφερειάρχης- που νίκησε μάλιστα τον έμπειρο Γιάννη Τζανετάκο στις
εκλογές- θα αναλάβει το “κίνημα” αφού αυτό έχει τελειώσει. Δεν
ξεχωρίζουμε αν πρόκειται για κόμμα ή λαογραφικό όμιλο- για την
υπεράσπιση της κληρονομιάς του. Τα συνέδρια μοιάζου με ΚΑΠΗ, όταν ακόμα
και ιστορικά στελέχη λένε να διαλυθεί, δεν πάει άλλο, έχει τελειώσει.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές η απόφαση είναι να μην διαλυθεί το κίνημα, αλλά να ενταχθεί ένα
ευρύτερο νέο φορέα της Κεντροαριστεράς -που δεν έχει ακόμα όνομα, σύμβολα- ο πράσινος ήλιος δεν ταιριάζει. Καμια δεκαριά υποψήφιοι αρχηγοί -του νέου φορέα- θέλουν να φορέσουν το κοστούμι του Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά μάλλον το φορά ήδη ο Αλέξης Τσίπρας- χωρίς γραβάτα, ένας Ανδρέας στη φάση του ζιβάγκο.
Μια σήραγκα κάπου στη Πελοπόννησο πήρε το όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου από την αριστερή κυβέρνηση που ψάχνοντας στα σκοουπίδια ανακάλυψε έργο του ΠΑΣΟΚ. Το ΠΑΣΟΚ πέθανε, αλλά ο Ανδρέας ζει. Μπορεί και πάλι να τον ακούσουμε στο μπαλκόνι στις επόμενες εκλογές. Τα λόγια, το τράβηγμα της φωνής με ένα συναισθηματικό τόνο θάναι δικά του, αλλά η φωνή του Αλέξη Τσίπρα.
Λίγα λουλούδια στο Πρώτο Νεκροταφείο, από ελάχιστους φίλους και συγγενείς- ο Ανδρέας θα ζει για πάντα. Βιόγραφοι θα τον αναστήσουν με την πένα τους, ίσως να γίνει ταινία η ζωή του, όσο οι κληρονόμοι θα μαλλώνουν για τα πνευματικά δικαιώματα. Θα χορεύει, θα χαμογελά, θα αλλάζει εύκολα ρούχα ανάλογα με το σήμα που θέλει να δώσει. Μια προσπάθεια ενός τραγικού προσώπου να ξεγελάσει την ιδέα πως τα οράματά του ήταν τρύπια, οι ιδέες πλαστικές και τα ιδανικά του κάλπικα: «Ανοίξαμε το δρόμο. Αν αποτύχαμε, θα έλθουν άλλοι να συνεχίσουν», είχε πει το 1984 στη Μαρία Ρεζάν.
Εχοντας ερωτική σχέση με το λαό, ήταν ένας γλυκός προδότης που παραμένει γοητευτικός ακόμα και όταν τον μισούν οι μισοί Ελληνες. Ο τιμωρός του κεφαλαίου, ο λαϊκός εκδικητής, έκανε τελικά διακοπές με το κότερο του Λάτση, ο οποίος θα «λογοδοτούσε». Ωστόσο, όλες οι κατηγορίες ότι είναι «μεθύστακας», μοιχός, λαοπλάνος, τρομοκράτης έγιναν μπούμερανγκ για αυτούς που τις εκτόξευαν και εδραίωσαν μία σχέση λατρείας με το λαό.
Ήταν
ο μέσος Ελληνας, ένας «Ζορμπάς», ευαίσθητος, με αυτοσαρκασμό, ζωντανός,
που προσπάθησε να κάνει όσα υποσχέθηκε. Αρκεί που έδιωξε το χωροφύλακα,
έφερε το λαό στην εξουσία, εδραίωσε τη δημοκρατία σε ένα «ξέφραγο
αμπέλι». Πήρε την ρεβάνς για τον Εμφύλιο και τη χούντα, μοίρασε λεφτά
στο λαό και έκανε τους Αμερικανούς να μάθουν πότε έχουμε εθνική επέτειο.
Ο Ανδρέας, ακόμα κι αν πρόδωσε το λαό, ακόμα κι αν δεν οδήγησε στη νίκη, ικανοποίησε τις ηττημένες γενιές γιατί ούτε νίκησε αλλά ούτε ηττήθηκε. Εφερε μια αξιοπρεπή, -κατ’ άλλους αναξιοπρεπή- ισοπαλία. Πιθανόν να δανείστηκε από τις επόμενες γενιές, όπως λένε πολλοί, αλλά είναι βέβαιο πως τα χρωστούσε στις προηγούμενες! Και ίσως δεν μάθουμε ποτέ αν ο Ανδρέας πρόδωσε το λαό ή ο λαός τον Ανδρέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου