Σχέδιο Μανίλα για τις Φιλιππίνες της Ευρώπης...!!!

Από την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Πρόταση με συγκεκριμένα βήματα για επαναγορά από την Ελλάδα μέρους του χρέους της κάνει ο Κλάους Ρέγκλινγκ, επικεφαλής του EFSF (Μηχανισμός Στήριξης), στο τελευταίο τεύχος του γερμανικού «Der Spiegel». Σύμφωνα με τη βασική του ιδέα, ο μηχανισμός δίνει στη χώρα μας ένα δάνειο με ευνοϊκότερους όρους αποπληρωμής και τόκους χαμηλότερους από τον τρέχοντα δανεισμό. Οι Χριστιανοδημοκράτες φέρονται να συζητούν την πρόταση, όπως και το Eurogroup, άγνωστο όμως παραμένει αν οι ευρωπαϊκές τράπεζες θέλουν -και μπορούν- να αντέξουν το βάρος αυτού του σχεδίου. Το πλήρες κείμενο του τρισέλιδου αφιερώματος του περιοδικού αναφέρει: 

Μόνιμη απασχόληση έχει γίνει τελευταία για τον οικονομικό σύμβουλο Γιενς Βάιντμαν και το γενικό γραμματέα του κράτους περί των οικονομικών Γιοργκ Ασμούσεν, το να καθησυχάζουν, να κατευνάζουν και να ηρεμούν όσους ανησυχούν για τα χρέη των αδύναμων κρατών της ευρωζώνης.... ... 

Οχι, η Γερμανία δεν επιδιώκει καμία μετατροπή χρέους της Ελλάδας, έλεγαν στους αναστατωμένους που τηλεφωνούσαν από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Φυσικά η κυβέρνηση είναι πεπεισμένη ότι οι προσπάθειες εξυγίανσης της Ελλάδας έχουν αποδώσει καρπούς. Αιτία αυτής της αναστάτωσης ήταν οι πληροφορίες ότι η Ελλάδα ήθελε να εξαγοράσει μέρος των χρεών, με μια προκαταβολή φυσικά.

Η ενέργεια αυτή θα οδηγούσε σε μεταβολή τής μέχρι τώρα αντιμετώπισης της κρίσης. Θα οδηγούσε ακριβώς στο αποτέλεσμα το οποίο ήθελαν οπωσδήποτε να αποφύγουν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης, η Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από τότε που ξέσπασε η οικονομική κρίση την περασμένη άνοιξη.

Για πρώτη φορά η ευρω-διάσωση θα κόστιζε ακριβά: οι πιστωτές της Ελλάδας θα πρέπει να παραιτηθούν από ένα μέρος των δανείων, τράπεζες και άλλοι επενδυτές που δάνεισαν το υπερχρεωμένο κράτος με δημόσια δάνεια θα πρέπει πιθανότατα να προσφύγουν σε κρατική βοήθεια.

Μέχρι τώρα επρόκειτο μόνο για εγγυήσεις, έστω και σε γιγαντιαίο μέγεθος. Και για μια μεγάλη πλάνη: Οι κυβερνήσεις, όλες και προπάντων η γερμανική, εγγυώνται για δάνεια τα οποία διαθέτουν σε χώρες-μέλη που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης. Και στο μεταξύ, εγγυώνται οι προβληματικές χώρες διά μέσου των προϋπολογισμών τους και στο τέλος αποπληρώνουν ολοκληρωτικά τα δάνειά τους. Και με την εκτόξευση των τόκων, που θα πρέπει να πληρώσουν στο μεσοδιάστημα, μετατρέπεται μάλιστα η ευρω-διάσωση σε μια επιχείρηση. Τουλάχιστον έτσι κηρύσσουν η καγκελάριος Μέρκελ και οι συνεργάτες της από τότε που παρουσίασαν τα μέτρα διάσωσης.

Με μια τυχαία διαδικασία διέθεσαν τα κράτη-μέλη και η Κομισιόν τον περασμένο Μάιο ένα πακέτο βοήθειας για την Ελλάδα, ενώ λίγο καιρό αργότερα άνοιξαν μια ομπρέλα διάσωσης και για τις άλλες προβληματικές χώρες, το λεγόμενο ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης.

Αμφιβολίες και δυσπιστία

Εννέα μήνες αργότερα και με δυο πακέτα βοήθειας αυξάνονται οι αμφιβολίες εάν είναι αρκετά τα προληπτικά μέτρα. Η δυσπιστία ότι θα βούλιαζαν τα μέτρα αναπαράγεται συνεχώς. Μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία, σειρά έχουν η Πορτογαλία και η Ισπανία, οι επόμενες χώρες που έχουν κλονιστεί. Φαίνεται σαν να οξύνει ο μηχανισμός διάσωσης την κρίση, διότι μόλις μια χώρα μπει στη διαδικασία διάσωσης, η προσοχή των επενδυτών στρέφεται στο αμέσως επόμενο αδύναμο κράτος.

Σε όλα αυτά προστίθεται και ένα βασικό πρόβλημα αξιοπιστίας: Κανένας δεν πιστεύει πραγματικά ότι μια χώρα όπως η Ελλάδα, μετά το 2013, όταν θα σταματήσουν τα μέτρα βοήθειας, θα μπορέσει με τις δικές της δυνάμεις να αποπληρώσει τα χρέη της.

«Καιρός για σχέδιο Β'»

Δεν είναι άξιον απορίας, ότι η επίκληση για εναλλακτικές λύσεις γίνεται όλο και πιο έντονη. "Καιρός για το σχέδιο Β'" ήταν ο τίτλος την προπερασμένη εβδομάδα του βρετανικού "Economist" και συνιστούσε στους Ευρωπαίους να μη διστάσουν να κάνουν οτιδήποτε για τη μετατροπή του χρέους των προβληματικών χωρών. Ακόμη και οι ίδιοι οι αποδέκτες της βοήθειας εσχάτως αμφιβάλλουν για την αποτελεσματικότητα των μέτρων. Την περασμένη Δευτέρα, ο Ελληνας πρωθυπουργός έθεσε προς συζήτηση την παράταση αποπληρωμής του χρέους, αλλά αμέσως μετά διέψευσε τη σχετική πρόταση.

"Δεν γνωρίζω από πού προέρχονται αυτές οι πληροφορίες" δήλωσε αθώα ο επικεφαλής του EFSF (μηχανισμός στήριξης) Κλάους Ρέγκλινγκ. Σε ποιον ανήκει η πνευματική ιδιοκτησία του πλάνου, γνωρίζει σε τελική ανάλυση πολύ καλά ο Ρέγκλινγκ. Ηδη πριν από μερικές εβδομάδες πρότεινε στις πρωτεύουσες της ευρωζώνης και στην Κομισιόν μια οικειοθελή παραίτηση από τα χρέη της Ελλάδας. Και οι αντιδράσεις σε καμιά περίπτωση δεν ήταν τόσο αρνητικές, όπως διέρρευσε στη δημοσιότητα. "Αυτό είναι μια καλή ιδέα" ειπώθηκε από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών.

Η πρόταση του Ρέγκλινγκ είναι πράγματι γοητευτική. Θα μπορούσε να διακρίνει κανείς αμέσως δύο πλεονεκτήματα. Ανακουφίζει τον προϋπολογισμό της Ελλάδας και, ακόμη πιο σημαντικό, δεν τρομοκρατεί τους ευαίσθητους επενδυτές.

Η αιτία: Τα μέτρα βασίζονται επίμονα στην αρχή του εθελοντισμού. Οι πιστωτές δεν θα πιεστούν να παραιτηθούν από μέρη των απαιτήσεών τους, αντιθέτως θα λαμβάνουν μια προσφορά, την οποία θα αποδέχονται ή θα απορρίπτουν.

Πώς λειτουργεί το σχέδιο Ρέγκλινγκ

Τούτη την εποχή τα ελληνικά κρατικά ομόλογα παζαρεύονται μόνο με την απαιτούμενη μείωση. Για παράδειγμα, πενταετή ομόλογα μειώνονται κατά 70% της ονομαστικής αξίας τους. Για να βελτιώσει τη θέση του χρέους της η ελληνική κυβέρνηση προτείνει στους πιστωτές της να αγοράσει ομόλογα με άνοιγμα για παράδειγμα πέντε ποσοστιαίων μονάδων. Τη συναλλαγή αυτή διασφαλίζει ο μηχανισμός στήριξης.

Οι επενδυτές βρίσκονται, λοιπόν, ενώπιον της επιλογής να πάρουν ό,τι προλάβουν και να έχουν σημαντικές απώλειες. Η άλλη επιλογή είναι να μείνουν τα πράγματα ως έχουν.

Μπορούν όμως να απορρίψουν την πρόταση, με την ελπίδα ότι κατά την ημερομηνία λήξης του δανείου θα πετύχουν μεγαλύτερη τιμή, πιθανόν μάλιστα και την ονομαστική αξία. Ετσι όμως θα μπορούσαν να πέσουν κι έξω, αν η Ελλάδα πτωχεύσει οριστικά.

Αλλά από πού θα βρει η ξυλιασμένη Ελλάδα τα χρήματα για αυτή τη δραστηριότητα της αγοράς; Κι εδώ μπαίνει ο μηχανισμός στήριξης στο παιχνίδι. Δίνει στην Ελλάδα ένα δάνειο. Το πλεονέκτημα για την Ελλάδα βρίσκεται στο γεγονός ότι σ' αυτό το δάνειο θα είναι μικρότεροι οι τόκοι από τον κανονικό δανεισμό. Εξάλλου θα είναι πιο ευνοϊκοί οι όροι στο χρόνο αποπληρωμής. Και η Ελλάδα θα πάρει μια ανάσα.

Μια παραλλαγή είναι η ίδια η ελληνική κυβέρνηση να βρει τα μέσα για το εγχείρημα με το να εκδώσει νέα ομόλογα. Εγχείρημα το οποίο θα εγγυηθεί ο μηχανισμός στήριξης και θα έχει καλύτερη αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας από το παλιό. Το όφελος για την Ελλάδα θα είναι η εξοικονόμηση τόκων. Ανεξάρτητα από το μοντέλο που θα επικρατήσει, η Ελλάδα θα κερδίσει έδαφος.

Ο Ρέγκλινγκ έχει ήδη αποδείξει ότι είναι εφαρμόσιμες οι ιδέες του. Στα μέσα της δεκαετίας του '80, όταν δούλευε στο ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον και στην Τζακάρτα, υιοθέτησε μια παρόμοια συμπεριφορά για να σώσει τις Φιλιππίνες. Η προσπάθεια πέτυχε, η κυβέρνηση της Μανίλας κατάφερε με το δανεισμό από το ΔΝΤ να μειώσει τα χρέη της χώρας.

Χρειάζονται επιπλέον κεφάλαια

Για να λειτουργήσει το μοντέλο της Μανίλας στην Ευρώπη, χρειάζεται ωστόσο να παρθούν κάποια επιπλέον προληπτικά μέτρα. Ο μηχανισμός του Ρέγκλινγκ θα πρέπει να χρησιμοποιήσει εκείνα τα 440 δισ. ευρώ που υπάρχουν προς διάθεση για τις χώρες της ευρωζώνης. Μέχρι στιγμής χρειάζονταν νέες σημαντικές μέθοδοι για δημιουργία αποθεματικού μετρητών. Είναι απαραίτητο αυτό για την καλύτερη αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας από τους οργανισμούς αξιολόγησης.

Οι έξι χώρες, μεταξύ των οποίων και η Γερμανία, που διαθέτουν τα ανώτατα ποσά, θα πρέπει να εξασφαλίσουν επιπλέον εγγυήσεις. Οι χώρες με τη χειρότερη αξιολόγηση θα πρέπει να καταβάλουν μετρητά.

Η ιδέα του Ρέγκλινγκ έχει καλές πιθανότητες να υλοποιηθεί τον Μάρτιο στο ευρωπαϊκό συμβούλιο. Εκεί τα μέλη της ευρωζώνης θα αποφασίσουν επί της ιδέας του Ρέγκλινγκ. Μια συνταγή που έχουν επεξεργαστεί σύμβουλοι του Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο.

Στο πλαίσιο της συνάντησής τους στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, οι υπουργοί Οικονομικών του Γιούρογκρουπ συζήτησαν πάνω σ' αυτή την πρόταση. Υπήρξαν θετικές αντιδράσεις για το σχέδιο. "Θα ήταν λάθος να οικοδομήσουμε ζώνες με ταμπού", δηλώνει ο πρόεδρος του Γιούρογκρουπ, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ σε συνέντευξη στο "Σπίγκελ".

Εσκεμμένα δεν διέγραψαν οι υπουργοί Οικονομικών το σχέδιο από τον κατάλογο των προτάσεων.

Η ιδέα του Ρέγκλινγκ προσκρούει ακόμα στη συγκατάθεση των οικονομολόγων. "Η Ελλάδα είναι τόσο υπερχρεωμένη που η αναλογία του χρέους της με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν δεν της επιτρέπει να σταθεροποιηθεί με δικές της δυνάμεις", λέει ο γενικός διευθυντής της Commerzbank, Γιοργκ Κρέμερ. "Θα ήταν πιθανό η Ελλάδα να ξεπληρώσει το χρέος της σταδιακά, σε σημείο που η χώρα υποστηριχθεί και προχωρήσει στην επαναγορά των ομολόγων της".

Παρ' όλα αυτά, η ανταλλαγή παλαιών κρατικών ομολόγων με καινούργια με χαμηλότερο τόκο είναι μια τολμηρή υπόθεση. Σίγουρα υπήρχαν και πρόσφατα στον κόσμο αναδιαρθρώσεις χρεών. Η Ελλάδα όμως θα ήταν η πρώτη χώρα, σε μια νομισματική ένωση, που θα προχωρήσει σε αναδιαπραγμάτευση χρέους.

Τα Brady-Bonds

Ενα πρότυπο από την πρόσφατη εποχή είναι η έκδοση των λεγόμενων Brady-Bonds το 1989 στις ΗΠΑ. Μέσω αυτών τερμάτισαν οι Αμερικανοί μια μακρά τραπεζική κρίση που είχε ξεκινήσει από τη δεκαετία του '70. Τότε οι αμερικανικές τράπεζες δάνεισαν στις λατινοαμερικάνικες χώρες πολλά χρήματα τα οποία δεν μπόρεσαν αργότερα να αποπληρώσουν το Μεξικό, η Βραζιλία και η Βενεζουέλα.

Ο τότε Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Νίκολας Μπράντι, βοήθησε τα χρεωμένα κράτη και τις τράπεζες με το ίδιο τρικ που τώρα θέλουν να δοκιμάσουν και οι Ευρωπαίοι. Οι τράπεζες μπόρεσαν τότε να ανταλλάξουν τις απαιτήσεις τους με χαμηλού κόστους εξασφαλισμένα από την αμερικανική κυβέρνηση ομόλογα (τα Brady-Bonds).

Οσο έξυπνη είναι η ιδέα μιας οικειοθελούς μετατροπής χρέους της Ελλάδας και πιθανότατα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, τόσο τίθεται το ερώτημα αν θα βρεθούν αρκετοί πιστωτές να ακολουθήσουν αυτόν το δρόμο.

Τα κρατικά ομόλογα των Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ιρλανδίας βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια εκατοντάδων ευρωπαϊκών τραπεζών, ασφαλιστών και ταμείων συντάξεων. Μόνο τα γερμανικά πιστωτικά ιδρύματα έχουν δανείσει 29 δισ. στην Πορτογαλία, 27 στην Ελλάδα και 109 στην Ιρλανδία.

Οι κίνδυνοι συγκεντρώνονται ειδικά σε εκείνες τις τράπεζες που στηρίζονται από το κράτος. Ετσι τα υψηλού ρίσκου ελληνικά κρατικά ομόλογα ήταν ύψους 7,8 δισ. ευρώ στους ισολογισμούς τους στην αρχή της ελληνικής κρίσης. Η Commerzbank συμμετείχε με 3 δισ. ευρώ. Η συνέπεια μιας παραίτησης αυτής ή άλλων τραπεζών θα είναι η επιβολή νέων φόρων. Ως επείγον καθήκον συνιστούν πολιτικοί οικονομολόγοι να μην επεκταθεί η κρίση στον χρηματοοικονομικό τομέα.

"Οι τράπεζες πρέπει να αποκτήσουν σημαντικά ίδια κεφάλαια για να αντέξουν τις ληξιπρόθεσμες αποσβέσεις των κρατικών ομολόγων", λέει ο Κάι Κόνραντ, διευθυντής του Max-Planck-Institut του Μονάχου.

Από πολλούς επενδυτές λείπει ένα κίνητρο για να συμφωνήσουν σε μια προσφορά ανταλλαγής. Και αιτία γι' αυτό είναι οι ισχύοντες κανόνες ισολογισμών. Μετά θα πρέπει οι τράπεζες να προσαρμόσουν προς τα κάτω την αξία των ομολόγων των χαρτοφυλακίων τους, αν θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην αγορά.

Αντί να ανταλλάξουν τα παλιά ομόλογα, ακόμα και τώρα, με νέα εγγυημένα με χαμηλή ονομαστική αξία, μπορούν οι τράπεζες να υπολογίσουν στο γεγονός ότι στο τέλος της λήξης των ομολόγων θα μπορούν να τα αγοράσουν στο άρτιο. Με τα στρες-τεστ την άνοιξη, η Ευρωπαϊκή Ενωση θέλει να εξετάσει εάν οι ευρωπαϊκές τράπεζες αντέχουν μια καινούργια κρίση, στην περίπτωση που η ανταλλαγή των ελληνικών ομολόγων δεν θα αποτελούσε κανένα πλεονέκτημα για πολλές τράπεζες.

Πάνω σ' αυτό θα μπορούσε κάτι να αλλάξει, αν οι επιτηρητές εξανάγκαζαν τις τράπεζες να αποδεχτούν επισφαλείς απαιτήσεις.

Γερμανοί υποστηρικτές

Παρά τους κινδύνους, το μοντέλο της αναδιάταξης χρέους βρίσκει οπαδούς στο χώρο της πολιτικής, όπως για παράδειγμα στο οικονομικό επιτελείο των Χριστιανοδημοκρατών (CDU). Ο πρόεδρός τους, Κουρτ Λάουκ, απαιτεί μια καινούργια αρχή για τη διάσωση του ευρώ, με ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και με μια πιο ισχυρή εναρμόνιση της οικονομικής πολιτικής των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οσο το δυνατόν πιο γρήγορα πρέπει να φτάσουμε και σε μια αναδιάταξη του χρέους της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. "Χρειαζόμαστε μια σαφή τομή σ' αυτές τις τρεις χώρες" λέει ο Λάουκ.

Ο Κλέμενς Φίεστ, οικονομολόγος στην Οξφόρδη, συστήνει στους πολιτικούς να δουν πιο ρεαλιστικά τα πράγματα. "Θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι τα ταμεία της Ελλάδας και της Ιρλανδίας είναι άδεια". Μόνο δύο πιθανότητες υπάρχουν για να ξεπεραστεί η κρίση. Οι ισχυρές χώρες να αναλάβουν ένα μέρος των χρεών ή οι πιστωτές να αποδεχτούν ότι δεν θα τους επιστραφούν στο ακέραιο τα χρήματά τους. "Θα είναι ακόμα καλύτερα, οι χώρες που έχουν το πρόβλημα να προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση"». *

! Εν μέσω των ξένων δημοσιευμάτων περί αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, συναντώνται σήμερα ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γ. Προβόπουλος, ο οποίος πριν από λίγες μέρες είχε ταχθεί κατά της αναδιάρθρωσης.