Ταμείο Ανάκαμψης με μνημονιακούς όρους και νέα «τρόικα».;

Νικόλ Λειβαδάρη

Το ότι ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε δήλωσε απαισιόδοξος για την επίτευξη συμφωνίας στην σύνοδο κορυφής της Παρασκευής ως προς το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι είδηση. 

Είχε προηγηθεί, άλλωστε, η Ανγκελα Μέρκελ χθες το βράδυ προειδοποιώντας, μετά την συνάντησή της με τον ιταλό πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε, ότι ο «ο δρόμος έως την συμφωνία είναι ακόμη μακρύς». Και τα τελευταία μηνύματα που φθάνουν από Βερολίνο και Βρυξέλλες δείχνουν – πλην θεαματικής και θετικής ανατροπής μέσα στο επόμενα 24ωρα - ως πιθανότερο χρόνο για το deal επί του Ταμείου της πανδημίας τον Σεπτέμβριο.


Η είδηση όμως ίσως βρίσκεται στους λόγους της απαισιοδοξίας Ρούτε που είναι και το «ψαχνό» των σημερινών του δηλώσεων. Διότι ο ολλανδός πρωθυπουργός, και άτυπος επικεφαλής πλέον των τεσσάρων «φειδωλών» του ευρωπαϊκού βορρά, επιβεβαίωσε πως στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης έχει μπει για τα καλά ζήτημα αιρεσιμότητας και εποπτείας για τις χώρες που θα πάρουν τα κονδύλια των απ’ ευθείας επιχορηγήσεων από το Ταμείο Ανάκαμψης. Για την ακρίβεια, όπως είπε ο Μαρκ Ρούτε, το βασικό εμπόδιο για την επίτευξη συμφωνίας αυτή την στιγμή είναι ότι «πρέπει να διασφαλιστεί το πώς οι χώρες που θα λάβουν πιθανώς χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης θα προχωρήσουν στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έχουν δεσμευτεί».
Η δήλωση αυτή ουσιαστικά δείχνει και το που κινούνται τα σχέδια συμβιβασμού τα οποία έχουν μπει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης – σχέδια, τα οποία επαναφέρουν τα σενάρια για «light Μνημόνια» και ενισχυμένη εποπτεία προκειμένου ακόμη και τα κεφάλαια του Ταμείου που δεν θα έχουν την μορφή δανείων αλλά επιχορηγήσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, και σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, ένα από τα ισχυρά σενάρια που εξετάζονται αυτή την στιγμή προβλέπει ότι η κάθε χώρα πρώτα θα υποβάλει δέσμη συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων σε συγκεκριμένους τομείς, θα ξεκινά την υλοποίησή του και στην συνέχεια θα ξεκινά η εκταμίευση των επιχορηγήσεων. 

Η εκταμίευση θα είναι σταδιακή και κάθε «δόση» θα χορηγείται αφού προηγουμένως ελεγχθεί και διαπιστωθεί η πορεία και πρόοδος των μεταρρυθμίσεων που έχουν συμφωνηθεί. Η αρχική πρόταση της Κομισιόν, με βάση και το σχέδιο Μέρκελ – Μακρόν, προέβλεπε ότι ο βασικός «ελεγκτής» θα είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η εποπτεία χαλαρή στο πλαίσιο του ευρωπαϊκου εξαμήνου. Όμως, οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι πλέον αρκετές χώρες – και όχι μόνον οι «τέσσερις» του Βορρά – πιέζουν προκειμένου να προστεθεί στον εποπτικό μηχανισμό και ο ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) λόγω της εμπειρίας του στην περίοδο της κρίσης χρέους.

Είναι προφανές πως εάν το σενάριο αυτό προχωρήσει, ανοίγει ο δρόμος για μια νέα, πιο light έστω, εκδοχή της τρόικας με τακτικούς τεχνοκρατικούς ελέγχους στο «πεδίο». Το ίδιο σχέδιο περιλαμβάνει και ρήτρα «δημοσιονομικής αποκατάστασης» - δηλαδή, συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα εντός των οποίων τα κράτη μέλη θα πρέπει να επανέλθουν σε δημοσιονομική ισορροπία μετά την ευελιξία που επέφερε η πανδημία του κορονοϊού. Θα τεθούν, δηλαδή, συγκεκριμένοι χρόνοι στους οποίους οι χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να έχουν επιστρέψει είτε σε ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, είτε σε πλεονάσματα όπως ισχύει στην περίπτωση της Ελλάδας.
Το εν λόγω σενάριο, είτε υλοποιηθεί στο σύνολό του είτε σε κάποιες παραμέτρους του, είναι προφανές ότι οδηγεί σε εξαιρετικά ταραχώδη νερά την Ελλάδα καθώς μετά από μια ύφεση που μπορεί να αγγίξει ακόμη και το 10% απειλεί να την επαναφέρει σε μνημονιακές συνθήκες και πολιτικές.
Εξίσου αρνητική για την Αθήνα είναι και η προοπτική μετάθεσης της τελικής συμφωνίας στον Σεπτέμβριο διότι τότε θεωρείται δεδομένο ότι η εκταμίευση των ευρωπαϊκών κονδυλίων πολύ δύσκολα θα ξεκινήσει πριν από το δεύτερο τρίμηνο, ενδεχομένως και πριν από το δεύτερο εξάμηνο, του 2021. Και στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η ουσιαστική ανάκαμψη της οικονομίας θα μετατεθεί για το 2022, με καίριο ερώτημα το εάν και ποιες κοινωνικές αντοχές θα υπάρχουν έως τότε. Κόντρα στα εν λόγω σενάρια τάσσονται τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία, καθώς είναι οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης που περιμένουν να επωφεληθούν από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Τούτου δοθέντος, το ενδιαφέρον στρέφεται στην αποψινή συνάντηση της Ανγκελα Μέρκελ με τον ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ ο οποίος, κατά τις πληροφορίες, έχει αναλάβει τον κεντρικό διαπραγματευτικό ρόλο από την πλευρά του ευρωπαϊκού Νότου. Με την κινητικότητα και τις πιέσεις να κλιμακώνονται όμως, δεν περνά απαρατήρητη η ηχηρή απουσία από αυτή την διαπραγμάτευση και από τον «άξονα» του Νότου της Ελλάδας – της χώρας που, με βάση όλες τις έως τώρα διεθνείς εκτιμήσεις, δέχεται και τις ισχυρότερες συνέπειες της πανδημίας λόγω της βαθιάς εξάρτησής της από τον τουρισμό…

tvxs.gr