Αλέξανδρος Καζαμίας *
Αυτόν τον μήνα μπήκαμε οριστικά στον τελευταίο χρόνο του γ' μνημονίου.
Εκτός από τις αβεβαιότητες για τη νέα αξιολόγηση το φθινόπωρο (τον ρόλο του ΔΝΤ, τα 113 προαπαιτούμενα, τη δεύτερη έξοδο στις αγορές), μεσοπρόθεσμα υπάρχει μεγάλη ασάφεια για το τι μας επιφυλάσσει το τέλος του μνημονίου.
Αφενός η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι τον Αύγουστο του 2018 θα έχουμε βγει από τα μνημόνια και την κρίση και θα έχουμε εισέλθει σε σταθερή τροχιά ανάπτυξης. Αφετέρου οι επικριτές της προειδοποιούν ότι η διεθνής επιτροπεία θα παραμείνει και υπενθυμίζουν πως τον Μάιο ο κ. Τσίπρας αποδέχτηκε ένα κρυφό μνημόνιο για το 2019-20. Τελικά, τι ακριβώς από τα δύο συμβαίνει;
Κατά έναν παράδοξο τρόπο, θα έχουμε λίγο κι από τα δυο! Από τη μια μεριά, η οικονομία πράγματι θα παρουσιάζει βραχύβια ανάκαμψη το 2017-18, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να διακηρύξει πως το αφήγημά της περί εξόδου από την κρίση επαληθεύτηκε. Αυτό θα διαρκέσει για αρκετό διάστημα πριν από τις επόμενες εκλογές και θα τροφοδοτείται από τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, τη σχετική κάμψη της ανεργίας και την επιτυχή υλοποίηση των στόχων του μνημονίου.
Από την άλλη όμως, η ανάπτυξη αυτή θα είναι εφήμερη και αναιμική. Από το τέλος του 2018, οπότε θα ισχύσουν τα δυσθεώρητα πρωτογενή πλεονάσματα του 3,5%, η οικονομία θα βυθιστεί ξανά στη στασιμότητα. Παράλληλα, η διεθνής επιτροπεία θα συνεχιστεί μέχρι να καταστεί το δημόσιο χρέος βιώσιμο, ενώ μετά το 2018 φαίνεται πως θα ισχύσει ένα καθεστώς κρυφού μνημονίου που θα αποκαλείται «πρόγραμμα»/«στήριξη από τον ΕΜΣ» ή κάτι παρόμοιο.
Οπως αναφέρει το ανακοινωθέν του Eurogroup στις 25 Μαΐου 2017, «μεσοπρόθεσμα το Eurogroup αναμένει να εφαρμόσει μια δεύτερη σειρά μέτρων μετά την επιτυχή εφαρμογή του προγράμματος του ΕΜΣ».
Για να κατανοήσουμε όμως γιατί η λήξη του γ' μνημονίου θα επιφέρει μια βραχύβια ανάκαμψη, πρέπει να θυμηθούμε τι συμφωνήθηκε το 2015. Για τα πρώτα χρόνια του γ' μνημονίου, τα πλεονάσματα που όρισε η τρόικα (δηλαδή το ποσό που αφαιρείται από την οικονομία για να αποπληρώνεται το χρέος) ήταν χαμηλά: -0,25% για το 2015, 0,5% για το 2016 και 1,75% για φέτος.
Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η πρόταση του κ. Βαρουφάκη που απορρίφθηκε τότε από τους δανειστές ζητούσε πλεονάσματα «μέχρι 1,5%» ακριβώς για να δοθεί στην Ελλάδα περιθώριο ανάπτυξης. Επομένως, η προβλεπόμενη ανάκαμψη του 2017-18 ήταν εξαρχής ορατή, ιδίως όταν αυτή συνοδευόταν από ένα «εμπροσθοβαρές» πρόγραμμα επενδύσεων 36 δισ. για το 2014-20 και μια ευνοϊκή διεθνή συγκυρία (ρεκόρ τουριστών, φτηνό πετρέλαιο).
Προς αποφυγή παρανοήσεων, πρέπει επίσης να ξεκαθαριστεί ότι το περσινό πρωτογενές πλεόνασμα του 3,8%, επειδή ξεπερνά σημαντικά τον στόχο, στο μεγαλύτερο μέρος του θα ανακυκλωθεί εντός της ελληνικής οικονομίας, υποβοηθώντας έτσι την ανάπτυξη το 2017-18.
Οταν όμως περάσουμε στα πλεονάσματα του 3,5% για την πενταετία 2018-22, το φάντασμα της ύφεσης θα επιστρέψει ξανά πάνω από την οικονομία. Οι δε προβλέψεις της Κομισιόν, για πολλοστή φορά, αποδεικνύονται παραπλανητικές. Ετσι, ενώ οι Βρυξέλλες προέβλεπαν για φέτος ανάπτυξη 2,7%, ήδη από τα μέσα του χρόνου ο επίτροπος Μοσκοβισί παραδέχτηκε ότι αυτή «μπορεί να είναι 1,8%».
Παράλληλα, η Τράπεζα της Ελλάδος αναθεώρησε και αυτή την εκτίμησή της από 2,5% σε 1,6%, ενώ ο ΟΟΣΑ προβλέπει μόλις 1,1%. Με τέτοιες μετριοπαθείς επιδόσεις, τώρα που τα πλεονάσματα είναι χαμηλά, ακόμη και αν παρουσιαστεί βελτίωση το 2018, δύσκολα η Ελλάδα θα αποφύγει την ύφεση μετά το 2019.
Εξάλλου, ας θυμηθούμε τι έλεγε πέρσι ο πρωθυπουργός στο συνέδριο του Economist: «Είναι απολύτως αδύνατον πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% να διατηρηθούν και μάλιστα για πολλά χρόνια, εκτός και αν θέλουμε να πνίξουμε την ελληνική οικονομία και [...] να δημιουργήσουμε συνθήκες διαρκούς και μακροχρόνιας στασιμότητας».
Την ίδια στιγμή ωστόσο, ο ελληνικός λαός βιώνει μια διπλή πολιτική τραγωδία. Αφενός, παρόλο που ο ΣΥΡΙΖΑ αποδεικνύεται μακράν ο ικανότερος διαχειριστής των μνημονίων, η πλειονότητα των φιλομνημονιακών δυνάμεων ακόμα τον μέμφεται για το αντιμνημονιακό παρελθόν του με γελοίες κατηγορίες όπως «τα 100 δισ.» που υποτίθεται ότι στοίχισε το 2015 η διαπραγμάτευση Τσίπρα-Βαρουφάκη.
Αφετέρου, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών καταδικάζει τα μνημόνια και την καταστροφή που επιφέρουν, ταυτόχρονα στηρίζει με ευρείες πλειοψηφίες τα κόμματα που τα υλοποιούν. Γι’ αυτό, όσο κι αν προειδοποιεί κανείς πως η λήξη του μνημονίου δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε αναπτυξιακή ψευδοκύηση, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος οι πολίτες να ψηφίσουν αυτοκαταστροφικά.
* επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κόβεντρι
efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου