Γιώργος Στάμκος
Αποτελεί κοινό μυστικό πως η Γαλλία επιδιώκει να επανενσαρκωθεί ως Ευρώπη,
ενώ η Γερμανία ελπίζει να επανορθώσει ή και να εκδικηθεί μέσω της Ευρώπης.
Για τη Γαλλία η Ευρώπη ήταν πάντα το μέσο για να ανακτήσει το παλιό της μεγαλείο. Ο Ντε Γκολ οραματίζονταν μια γνήσια Ευρώπη, από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια, και σε μια τέτοια Ευρώπη θα ηγούνταν το Παρίσι, η Γαλλία θα ανακτούσε το χαμένο μεγαλείο της, που νιώθει πως είναι και το πεπρωμένο της. Το μεγαλείο της Ευρώπης υπό την ηγεσία της Γαλλίας θα ήταν επίσης και το μεγαλείο της Γαλλίας…
Η προσκόλληση της γαλλικής πολιτικής ελίτ στην αντίληψη πως η Γαλλία είναι ακόμα μια παγκόσμια δύναμη, μπορεί να εμπεριέχει το στοιχείο της ψευδαίσθησης και της έμμονης ιδέας, αλλά δεν είναι εντελώς μακριά από την πραγματικότητα. Θυμόμαστε όλοι τα λόγια του Γάλλου πρωθυπουργού Αλέν Ζιπέ, τον Μάιο του 1995, που δήλωσε πως “η Γαλλία μπορεί και πρέπει να επιβεβαιώσει τον προορισμό της ως παγκόσμιας δύναμης”.
Σ’ αυτό εντάσσεται και η επιμονή της Γαλλίας να αναπτύξει την δική της αυτόνομη πυρηνική αποτρεπτική δύναμη, που θα της έδινε ελευθερία δράσης αλλά και μεγαλύτερη επιρροή στις αποφάσεις των ΗΠΑ πάνω στα ευρωπαϊκά και όχι μόνον θέματα. Για το Παρίσι τα πυρηνικά όπλα του δίνουν τη δυνατότητα να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε παγκόσμιο πεδίο, ενισχύοντας τον ισχυρισμό του πως είναι “παγκόσμια δύναμη”. Ενίσχυε επίσης την άποψη ότι ήταν ηγετική ηπειρωτική δύναμη στην Ευρώπη, σε σύγκριση με τη Γερμανία που δεν διέθετε ούτε πυρηνικά όπλα, ούτε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις.
Εκτός από την επιρροή της στην ίδια την Ευρώπη και ειδικά στη νότια, η Γαλλία προσπαθεί να διατηρήσει ειδικό ρόλο ασφαλείας στις περισσότερες γαλλόφωνες αφρικανικές χώρες, καθώς και στις χώρες του Μαγκρέμπ. Αν και χαρακτηρίζεται μεσαίου μεγέθους μετα-αυτοκρατορική ευρωπαϊκή δύναμη, ωστόσο δεν αρνείται κι έναν παγκόσμιο ρόλο βασισμένο τόσο στο αυτοκρατορικό/αποικιοκρατικό της παρελθόν, όσο και στη δύναμη του γαλλικού πολιτισμού και των αξιών του Διαφωτισμού. Εντός της Γηραιάς Ηπείρου ο βασικός γεωπολιτικός χώρος που επιθυμεί να διατηρήσει η Γαλλία είναι μια σφαίρα επιρροής στη δυτική Ευρώπη, στην Ιβηρική χερσόνησο και στη δυτική Μεσόγειο. Με τη εξασφαλισμένη επιρροή και υποστήριξη των νοτιευρωπαϊκών μεσογειακών χωρών (και της Ελλάδας) και με τη συνεργασία της Γερμανίας, η Γαλλία θα μπορούσε να οικοδομήσει μια ενωμένη και ανεξάρτητη Ευρώπη υπό την ηγεσία της. Το πιο δύσκολο εγχείρημα είναι όμως πως η Γαλλία θα μπορέσει να διαχειριστεί την όλο και πιο ισχυρή Γερμανία. Για να διαμορφώσει το μέλλον της Ευρώπης θα έπρεπε να δεσμεύσει και να αλυσοδέσει τη Γερμανία, ώστε να μην είναι “κανόνι ελεύθερο στο κατάστρωμα” και ταυτόχρονα να αφαιρέσει σταδιακά από τις ΗΠΑ τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Να στηρίξει την γαλλογερμανική συνεργασία, τον γαλλογερμανικό άξονα, που είναι και η πολιτική-οικονομική ατμομηχανή της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αλλά ταυτόχρονα να αποκλείσει τη Γερμανία από την ηγεσία της Ευρώπης. Δύσκολο εγχείρημα, αλλά όχι ακατόρθωτο.
Η Γερμανία θα μπορούσε να αποδεχθεί την γαλλική ηγεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μόνον όταν βεβαιωθεί πως είναι όντως παγκόσμια δύναμη και πως μπορεί να παράσχει στην Ευρώπη την ασφάλεια και άμυνα που χρειάζεται, την οποία και παρέχει ως τώρα η Αμερική. Ωστόσο η Γαλλία είναι οικονομικά πιο αδύναμη από τη Γερμανία, πληθυσμιακά μικρότερη, και η στρατιωτική της δύναμη δεν είναι και τόσο επαρκής για έναν τέτοιο ρόλο, παρά μόνο για να συντρίβει εσωτερικά πραξικοπήματα στα δορυφορικά της αφρικανικά κράτη π.χ. γαλλική επέμβαση στο Μαλί κ.α. Παρά τις φιλοδοξίες της η Γαλλία είναι μια μεσαίου μεγέθους ευρωπαϊκή δύναμη, απαραίτητη ωστόσο για την ασφάλεια της Ευρώπης και για τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και γι’ αυτό επιβάλλεται να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο.
ΓΑΛΛΙΑ-ΡΩΣΙΑ-ΣΥΜΜΑΧΙΑ;
Για να επιβάλει την ηγεμονία της στην Ευρώπη η γαλλική πολιτική ηγεσία πρέπει να ιππεύσει τον γερμανικό οικονομικό δυναμισμό. Η ρήξη της γαλλο-γερμανικής συνεργασίας θα ήταν μοιραία υποχώρηση για την Ευρώπη και θα επηρέαζε αρνητικά τη θέση της Αμερικής στην Ευρώπη, γι’ αυτό και το Παρίσι δεν επιθυμεί για την ώρα να ρισκάρει κάτι τέτοιο. Η Βρετανία έχει ουσιαστικά αυτοπεριθωριοποιηθεί στα ευρωπαϊκά ζητήματα, ενώ η οικονομικά ισχυρή, αλλά χωρίς ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, Γερμανία, σπατάλησε το δυναμισμό της στο να δημιουργήσει μια ζώνη επιρροή πάνω στις μικρές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης.
Η επανένωση της Γερμανίας που ήταν ταυτόχρονα μια γεωπολιτική ήττα τόσο για τη Γαλλία, όσο και για τη Ρωσία, ενίσχυσε τα κίνητρα της Γαλλίας να περιορίσουν τη Γερμανία σ’ ένα δεσμευτικό ευρωπαϊκό πλαίσιο. Το Παρίσι προσπάθησε επίσης να εκμεταλλευτεί τους παραδοσιακούς δεσμούς του με τη Μόσχα και να οικοδομήσει μια προνομιούχα σχέση με τη μετα-σοβιετική Ρωσία του Πούτιν. Η Γαλλία ποτέ δεν ξέχασε πως σώθηκε σε δύο παγκοσμίους πολέμους χάρη στη συμμαχία της με τη Ρωσία.
Μέχρι την ουκρανική κρίση κράτησε μια εποικοδομητική στάση στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση, γνωρίζοντας καλά πως για να διαδραματίσει η Γαλλία διεθνή ρόλο χρειάζεται την ύπαρξη μιας ισχυρής Ρωσίας, ως μεγάλη ιστορικά χρήσιμη “πλευρική δύναμη”, που θα μπορούσε να πιέζει εξ ανατολών τη Γερμανία, περιορίζοντας τη σφαίρα της επιρροής της στην κεντροανατολική Ευρώπη. Το “ρωσικό χαρτί” μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τη Γαλλία όχι μόνον για να εξισορροπήσει την Αμερική, αλλά κι ως ένα έμμεσο μήνυμα προς τη Γερμανία να εγκαταλείψει τις τυχόν αυτοκρατορικές της φιλοδοξίες. Η Γερμανία θα ήθελε από την πλευρά της να ακολουθήσει το “δόγμα του Μπίσμαρκ”, δηλαδή την επιλογή των προνομιούχων διπλωματικών, πολιτικών, οικονομικών και ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία, αλλά μετά την αντιρωσική εμπλοκή της στην ουκρανική κρίση, αυτή η πολιτική οδηγήθηκε σε τέλμα.
Η Γαλλία απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση να μην κοιτάει μόνον ανατολικά, προς την Ουκρανία και τα ευαίσθητα σύνορα με τη Ρωσία, αλλά να στρέψει το ενδιαφέρον της στην εκτεθειμένη νότια μεσογειακή πλευρά της Ευρώπης που εκτείνεται από τον πορθμό του Γιβραλτάρ μέχρι την Κύπρο, κι αντιμετωπίζει συνεχόμενες προκλήσεις. Η Γαλλία επιδιώκει τόσο τη διεύρυνση της Ευρώπης, όσο και την ενδυνάμωση της και λιγότερο ίσως την “εμβάθυνσή” της, που είναι στην ουσία τεχνοκρατικός ρόλος. Θα καλοέβλεπε μια μελλοντική ομοσπονδιακή Ευρώπη, αρκεί η ίδια να είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Από την άλλη δεν θα είχε και αντίρρηση για μια “Ευρώπη πολλών ταχυτήτων”, αρκεί η ίδια να μην βρισκόταν απλά στον “σκληρό πυρήνα” της, αλλά να ήταν και ο γεωπολιτικός πυρήνας της -έναν ρόλο που διεκδικεί φυσικά για τον εαυτό της και η Γερμανία. Η άλλη επιλογή θα ήταν τα μέλη μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης να είναι ελεύθερα να συγκροτούν στο εσωτερικό της διάφορες περισσότερο ενοποιημένες ομάδες με τη Γερμανία να ηγείται της κεντροανατολικής Ευρώπης και τη Γαλλία να έχει ηγετικό ρόλο στη νότια και μεσογειακή Ευρώπη. Αλλά αυτό θα ήταν επικίνδυνο διότι θα αποτελούσε ένα de facto εσωτερικό ρήγμα στην Ευρώπη, ενώ χώρες μεσαίου μεγέθους, όπως η Πολωνία, θα προτιμούσαν για ευνόητους λόγους να ανήκουν στην “ομάδας της Γαλλίας”, παρά σ’ εκείνη της Γερμανίας.
Οι Γάλλοι κομπάζουν για την ανεξαρτησία τους, ενώ υπάρχουν και ισχυρές φωνές στο εσωτερικό της, που προέρχονται κυρίως από το Εθνικό Μέτωπο της Μαρί Λεπέν που επιθυμούν πλήρη απαγκίστρωση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και σε πλήρη επανεθνικοποίηση της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο η Γαλλία, που αποδείχθηκε αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, δεν έχει αυταπάτες για τη σχετική της δύναμη και αποδέχονται το ρόλο της Αμερικής ως εγγυητή της ασφάλειας της Ευρώπης. Προσπαθεί παρόλα αυτά να προωθήσει τα συμφέροντά της καθιστώντας πολύ επώδυνη την την εκδήλωση αδιαφορίας γι’ αυτά, όπως τόλμησε να κάνει με την ελληνική κρίση το Βερολίνο. Ουσιαστικά υπάρχει χάσμα ανάμεσα στο γεωπολιτικό όραμα της Γαλλίας και της Γερμανίας για την Ευρώπη.
Η Γερμανία θέλει να επιβάλει μια “γερμανική Ευρώπη”, με ηπειρωτικό γεωπολιτικό προσανατολισμό, στραμμένη κυρίως προς την κεντρικονανατολική Ευρώπη, ενώ η Γαλλία επιθυμεί μια ισχυρή -ακόμη και ομοσπονδιακή- Ευρώπη, με θαλάσσιο όμως γεωπολιτικό προσανατολισμό, στραμμένη προς τη Δύση και το Νότο, προς τη Μεσόγειο, που θα αποκτά όλο και μεγαλύτερη κατά τις επόμενες δεκαετίες. Πρόκειται για δύο διαφορετικές πολιτικές και αντιλήψεις, που είναι πολύ δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο να συνδυαστούν, ώστε να δημιουργηθεί μια σταθερότητα και ισορροπία στην Ευρώπη.
ΓΑΛΛΙΑ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ Ή ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΥΝΑΜΗ;
Η Γαλλία πάντως, προκειμένου να τιθασεύσει τις ηγεμονικές φιλοδοξίες της Γερμανίας, θα πρέπει να της υπενθυμίσει πως δεν είναι δύναμη “Β’ Κατηγορίας” στην Ευρώπη, αλλά μια παγκόσμια δύναμη, που εδράζεται στην Ευρώπη. Καταρχάς η Γαλλία έχει σημαντική και πολυεπίπεδη παρουσία σε πολλές περιοχές του πλανήτη μας. Η ιστορική κληρονομιά της Γαλλίας είναι τεράστια παγκοσμίως, και ο απόηχος από το Διαφωτισμό, τη Γαλλική Επανάσταση και τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είναι ακόμη ζωντανός.
Η γεωπολιτική της θέση ανάμεσα στον Ατλαντικό και τη Μεσόγειο, τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, τη βόρεια και νότια Ευρώπη, κάνει τη Γαλλία των 640.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (σχεδόν διπλάσια από τη Γερμανία), να έχει τεράστια στρατηγική σημασία για την ασφάλεια αλλά και την ύπαρξη της ίδιας της Ευρώπης. Στον οικονομικό τομέα η Γαλλία είναι σήμερα η 6η σε μέγεθος οικονομία στον κόσμο, η 2η μεγαλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η 4η παγκοσμίως σε αποθέματα χρυσού.
Είναι η 6η μεγαλύτερη εξαγωγική δύναμη στον κόσμο και ο 2ος μεγαλύτερος επενδυτής (πίσω από τις ΗΠΑ) ανάμεσα στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ, με 220 δισ. δολάρια επενδύσεις στο εξωτερικό (συγκριτικά η Γερμανία επένδυσε στο εξωτερικό μόλις 160 δισ. Δολάρια). Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως είναι ο πρώτος τουριστικός προορισμός παγκοσμίως (83 εκατομμύρια τουρίστες), ενώ η πυρηνική της βιομηχανία θεωρείται από τις μεγαλύτερες στον κόσμο, καθώς παράγει το 75% της ενέργειας που χρειάζεται η χώρα.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Γαλλίας είναι οι μεγαλύτερες στην Ευρώπη μετά από τη Ρωσία, τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό, όσο και σε μέγεθος εξοπλισμού, μαχητική ισχύ και δύναμη κρούσης, και φυσικά διαθέτουν κι ένα πλήρες πυρηνικό οπλοστάσιο, με βαλλιστικούς πυραύλους που εκτοξεύονται από υποβρύχια, επίγειους πυραύλους και αερομεταφερόμενους πυρηνικούς πυραύλους.
Είναι επίσης και μια υπολογίσιμη διαστημική δύναμη καθώς όλες οι εκτοξεύσεις πυραύλων της ESA γίνονται από τη βάση της γαλλικής Ισημερινής Γουϊάνας.
Επίσης, χάρη στις υπερπόντιες κτήσεις της στον Ατλαντικό, στον Ειρηνικό αλλά και στον Ινδικό ωκεανό, η Γαλλία διαθέτει τη δεύτερη μεγαλύτερη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνης (ΑΟΖ) στον κόσμο με έκταση 11.035.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων! Επίσης η Γαλλία είναι μία από τις πέντε χώρες στον κόσμο που διαθέτει Μόνιμη Έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με δικαίωμα αρνησικυρίας (βέτο).
ΤΟ ΔΥΣΟΙΩΝΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΔΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ
Με 67 εκατομμύρια κατοίκους το 2015 η Γαλλία έχει τα τελευταία χρόνια τον μεγαλύτερο ρυθμό δημογραφικής αύξησης στην Ευρώπη με τις γεννήσεις να υπερέχουν των θανάτων κατά 300.000 ετησίως. Με τέτοιους ρυθμούς φυσικής αύξησης, αλλά και με τη μικρή αλλά σταθερή συμβολή της μετανάστευσης, η Γαλλία προβλέπεται να “συναντήσει” πληθυσμιακά την επανενωμένη Γερμανία γύρω στο 2050 και ως το 2060 να ξεπεράσει πληθυσμιακά τη δημογραφικά φθίνουσα και γηράσκουσα Γερμανία και να γίνει έτσι η πολυπληθέστερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η δεύτερη στην Ευρώπη μετά τη Ρωσία. Συγκεκριμένα το 2060 η Γαλλία θα έχει 75 εκατομμύρια σχετικά νεανικό πληθυσμό, ενώ η Γερμανία, που σήμερα αριθμεί 82 εκ. κατοίκους, θα έχει συρρικνωθεί στα 72 εκατομμύρια, με το 40% να είναι άνω των 60 ετών και σχεδόν ο ένας στους τρεις Γερμανούς να είναι απόγονος μεταναστών.
Το 2080 η Γαλλία θα έχει 80,3 εκ. κατοίκους, το Ηνωμένο Βασίλειο 76,7 εκ. κατοίκους, ενώ η Γερμανία θα έχει συρρικνωθεί στα 61,9 εκ. κατοίκους. Γι’ αυτό και η Γερμανία χρειάζεται επειγόντως “νέο αίμα”, έστω κι αν αυτό προέρχεται από πρόσφυγες και μετανάστες, προκειμένου να ισορροπήσει δημογραφικά και να αποφύγει την πληθυσμιακή της συρρίκνωσή που θα έχει αναπόφευκτα πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις, καταλυτικές συνέπειες, τόσο στο πολιτικό, όσο και στο οικονομικό επίπεδο.
Όχι μόνον η Γαλλία θα δικαιούται τους περισσότερους Ευρωβουλευτές (άρα και φυσική πρωτοκαθεδρία στις πολιτικές αποφάσεις), αλλά και η οικονομία της θα είναι πιο εύρωστη και θα αναπτύσσεται με μεγαλύτερη ταχύτητα από τη γερμανική, η οποία θα έχει γονατίσει υπό το βάρος της συντήρησης ενός τόσο μεγάλου ποσοστού συνταξιούχων και θα έχει την ανάγκη να εισάγει συνεχώς ξένους μετανάστες για να διατηρήσει το εργατικό δυναμικό, αλλά και το βιωτικό της επίπεδο, σταθερό.
Για όλους αυτούς τους λόγους η Γερμανία αισθάνεται ανασφαλής και προσπαθεί, όσο είναι ακόμη ισχυρή, να επιβάλλει το δικό της σχέδιο για την Ευρώπη. Αντίθετα η Γαλλία, έχοντας μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία για το μέλλον, επιθυμεί όχι μόνον να εμποδίσει την παγίωση της γερμανικής ηγεμονίας, αλλά να την αποδομήσει και να θέσει τα θεμέλια μιας νέας ισχυρής και ομοσπονδιακής Ευρώπης της οποίας θα είναι και η φυσική, αλλά όχι αυταρχική, ηγέτιδα δύναμη. Το δυσοίωνο μέλλον της Γερμανίας περιγράφει και το αμερικανικό ινστιτούτο Stratfor κάνοντας προβολή του κόσμου μας ως το 2025: “Αναμένουμε ότι η Γερμανία θα αντιμετωπίσει σοβαρές οικονομικές αναταράξεις και ανατροπές μέσα στην επόμενη δεκαετία», σημειώνοντας πως η εξαρτώμενη από τις εξαγωγές οικονομία της είναι η περισσότερο ωφελημένη από την ενιαία αγορά της Ευρώπης, όμως θα είναι και ο μεγάλος χαμένος από την επιδείνωση της κρίσης στην Ευρωζώνη και το εντεινόμενο ρεύμα του Ευρωσκεπτικισμού…
* O Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου